Cảnh báo: Bác sĩ giả mạo New Zealand rao bán sản phẩm giảm cân GLP-1 trên mạng

Nhiều sản phẩm giảm cân đang được quảng cáo rầm rộ trên mạng, tự xưng là do các bác sĩ New Zealand phát triển, nhưng thực tế lại có rất ít bằng chứng về sự tồn tại của những bác sĩ này.

Giải thích – Cô ấy mỉm cười từ trang Facebook của mình, tự tin quảng cáo “chuyên môn đáng tin cậy” về các sản phẩm giảm cân “sản xuất tại New Zealand”. Vấn đề là, Tiến sĩ Anna Kowalska thực chất không hề tồn tại. Loại thuốc cô ấy quảng bá không được cấp phép sử dụng tại New Zealand – và có lẽ cũng không được sản xuất ở đây. Cô ấy chỉ là một trong số rất nhiều chuyên gia y tế giả mạo đang tràn ngập mạng xã hội, rao bán các sản phẩm giảm cân và cố gắng trục lợi từ sự phổ biến của các loại thuốc GLP-1 như Ozempic và Wegovy.

Không có bác sĩ nào tên Anna Kowalska được đăng ký trên danh bạ công khai của Hội đồng Y khoa New Zealand, và các tìm kiếm trên internet về cô ấy chỉ cho ra cùng một hồ sơ mạng xã hội. Một tìm kiếm hình ảnh ngược cho thấy bức ảnh được sử dụng làm ảnh đại diện của tài khoản thực chất là một bức ảnh có sẵn từ iStock với tiêu đề “nữ bác sĩ tóc vàng trong văn phòng”. Một “bác sĩ” khác cùng tên trên Facebook tự xưng là bác sĩ tại Trường Y Harvard và cũng đang bán các loại sản phẩm tương tự.

Một video dường như được tạo bởi AI tuyên bố cho thấy quá trình giảm cân ngoạn mục của một bác sĩ New Zealand.

Một trang Facebook khác hiển thị video của một người tên “Emily Johnson” tự nhận là bác sĩ tại Bệnh viện Auckland City. Video, với nhạc nền vui tươi, dường như cho thấy cảnh quay tua nhanh quá trình giảm cân của cô ấy từ 127kg xuống 45kg, nhưng đoạn video trông “nhựa” này cho thấy rõ các dấu hiệu được tạo bởi AI. Bài đăng là một quảng cáo cho “dung dịch uống sức khỏe 6 trong 1” tự xưng đã được Medsafe chứng nhận. Tuy nhiên, không có bác sĩ nào tên Emily Johnson trong danh bạ của Hội đồng Y khoa.

Người phát ngôn Bộ Y tế New Zealand chia sẻ với RNZ: “Medsafe không bao giờ xác nhận hay quảng bá bất kỳ sản phẩm, dịch vụ hay thương hiệu y tế cụ thể nào. Bất kỳ quảng cáo nào tuyên bố Medsafe chứng thực đều là giả mạo.” Medsafe cũng đã đưa ra cảnh báo về những tuyên bố tương tự vào đầu năm nay.

Một “bác sĩ” New Zealand khác cũng được giới thiệu trên trang của Kowalska là “Giáo sư John Reed, bác sĩ nội tiết nổi tiếng New Zealand” – và bạn đoán đúng rồi đó – ông ta dường như cũng không tồn tại ngoài Facebook.

Thông tin về tính minh bạch của trang trên cả hai trang Facebook này thực chất cho thấy chúng dường như được quản lý từ Hồng Kông. Chúng có vẻ là một phần của xu hướng rất phổ biến về các bài đăng “sức khỏe” mờ ám trên mạng xã hội, hiện nay thường được tạo ra với sự hỗ trợ của AI.

Tiến sĩ Nicole Wilde, một bác sĩ tại Auckland chuyên về y học béo phì, cho biết: “Các lựa chọn giảm cân trực tuyến có thể là một không gian đầy rủi ro, đặc biệt với những định kiến và thành kiến mà nhiều người đã trải qua.” Hiện tượng tương tự cũng đã được ghi nhận tại Úc với nhiều bác sĩ giả mạo và video AI gần như giống hệt video của “Emily Johnson”.

Các đường dẫn trên các trang Facebook sẽ đưa người dùng đến một cửa hàng trực tuyến tự xưng có trụ sở tại New Zealand, được trang trí bằng những khẩu hiệu sặc sỡ và những lời kể về khách hàng hài lòng. Trang web hiển thị logo của Bộ Y tế và Medsafe cùng với cờ New Zealand, và có nhiều lời chứng thực về câu chuyện giảm cân được cho là của người dân New Zealand. Tuy nhiên, nhiều người dùng trực tuyến cho biết những mặt hàng này thường được gửi đến từ Trung Quốc.

Một bài đăng trên Facebook về thuốc được quảng cáo là sản xuất tại New Zealand.

Một tìm kiếm trên hệ thống đăng ký tên miền của trang web mua sắm cho thấy nó được đăng ký thông qua một dịch vụ ủy quyền thay mặt cho người đăng ký thực sự, với địa chỉ gửi thư được cung cấp tại Arizona. Không có dấu hiệu nào cho thấy một doanh nghiệp mang tên trên trang web này có trụ sở tại New Zealand.

Tiến sĩ Wilde nhấn mạnh: “Bất kỳ ai quảng bá một phương pháp điều trị giảm cân duy nhất đều đang đơn giản hóa một tình trạng y tế phức tạp. Không có một phương pháp điều trị nào phù hợp cho tất cả mọi người.”

Tại sao những trang này lại nguy hiểm?

Tiến sĩ Wilde cho biết, bởi vì chúng đang làm xói mòn lòng tin vào các chuyên gia y tế và thực sự có thể gây nguy hiểm. “Những trang này liệt kê tên các bác sĩ như thể họ xác nhận sản phẩm hoặc đang giám sát thực phẩm bổ sung/thuốc, nhưng các bác sĩ trên nhiều trang web lại không hề tồn tại.” Bà cảnh báo thêm: “Ai đó có thể trả tiền cho sản phẩm giảm cân nhưng không bao giờ nhận được, hoặc tệ hơn là nhận phải một sản phẩm có thể gây hại.”

Tiến sĩ Rachelle Love, Chủ tịch Hội đồng Y khoa New Zealand, cho biết các hồ sơ giả mạo tràn lan trên mạng nhưng người dân hoàn toàn có thể kiểm tra. “Cách an toàn nhất để xác nhận một người có phải là bác sĩ đã đăng ký hành nghề tại New Zealand hay không là kiểm tra danh bạ công khai trực tuyến của hội đồng. Đây là nguồn thông tin đáng tin cậy về tình trạng đăng ký và chứng chỉ hành nghề của các bác sĩ.” Bà cũng cho biết thêm: “Hội đồng quản lý các bác sĩ đã đăng ký hành nghề tại New Zealand, nhưng chúng tôi không có thẩm quyền đối với các cá nhân hoặc công ty ở nước ngoài có thể tạo ra các trang giả mạo này.” Người phát ngôn Bộ Y tế nhắc nhở: “Chúng tôi khuyến cáo mọi người hết sức thận trọng với các trang web nước ngoài không rõ nguồn gốc bán thuốc. Chúng tôi không thể xác minh độ an toàn hoặc hiệu quả của bất kỳ sản phẩm nào trong số này, và không có cách nào để biết liệu chúng có chứa các thành phần độc hại hoặc không được công bố khi đặt hàng trực tuyến hay không.”

Internet cũng có thể giúp các công ty dễ dàng lách các yêu cầu pháp lý. Tiến sĩ Wilde cho biết: “Những trang này đang bán một sản phẩm không có sự giám sát của Medsafe hay bất kỳ cơ quan quản lý nào đảm bảo sản phẩm an toàn hoặc hiệu quả. Nếu một sản phẩm tuyên bố điều trị, chữa khỏi hoặc ngăn ngừa bệnh tật, thì nó phải được phân loại là thuốc và được cấp phát thông qua một nhà cung cấp y tế.” Bà nói thêm rằng quảng cáo các sản phẩm như vậy cũng có thể vi phạm luật pháp địa phương. “Luật pháp New Zealand hạn chế quảng cáo trực tiếp đến người tiêu dùng đối với các loại thuốc kê đơn và bất kỳ ai chỉ quảng bá một phương pháp điều trị giảm cân duy nhất đều có thể có xung đột lợi ích (lợi ích tài chính).”

Nhiều sản phẩm được quảng cáo tuyên bố sai sự thật rằng chúng đã được các cơ quan chức năng New Zealand phê duyệt.

Tại sao chúng lại bán sản phẩm GLP-1?

GLP-1 là một hormone tự nhiên giúp điều hòa lượng đường trong máu và sự thèm ăn. Các sản phẩm chủ vận thụ thể GLP-1 bắt chước hormone đó và được sử dụng để quản lý bệnh tiểu đường loại 2 và giảm cân. Các loại thuốc GLP-1 như Ozempic hiện đang được quảng cáo rộng rãi để giúp điều trị béo phì, nhưng cũng có sự gia tăng các công ty bán các chất bổ sung hoặc phương pháp điều trị không được cấp phép.

Bộ Y tế cho biết, tại New Zealand, các sản phẩm GLP-1 được phê duyệt sử dụng để quản lý cân nặng là các loại liraglutide (Saxenda, Victoza, Benedo) và semaglutide (Ozempic, Wegovy). Medsafe cũng có một công cụ tìm kiếm sản phẩm trực tuyến mà mọi người có thể kiểm tra để xem liệu một loại thuốc có được phê duyệt tại đây hay không.

Wegovy đã ra mắt thị trường New Zealand vào tháng 7. Hiện tại, thuốc này không được Pharmac tài trợ và có giá khoảng 500 đô la mỗi tháng cho các mũi tiêm hàng tuần. Các sản phẩm GLP-1 được quảng cáo trực tuyến bởi một số trang web liên kết với Facebook lại có giá thấp hơn nhiều, thường dưới 50 đô la.

Các bài đăng của bác sĩ giả mạo trên Facebook là quảng cáo cho một loại sản phẩm “dung dịch uống” GLP-1 mà không yêu cầu tiêm như Wegovy. Tiến sĩ Wilde cho biết, một lần nữa, những sản phẩm này không được phê duyệt ở New Zealand – và cũng không hiệu quả bằng.

Bà cho biết: “Có một loại GLP-1 dạng uống được sử dụng cho bệnh tiểu đường, đó là semaglutide dạng uống hay Rybelsus. Thuốc này không có sẵn ở New Zealand. Đã có một số nghiên cứu so sánh semaglutide dạng uống với giả dược để giảm cân và có sự giảm cân khi sử dụng semaglutide dạng uống, nhưng hiện tại không có thuốc GLP-1 dạng uống nào trên thị trường dành riêng cho việc giảm cân.” Semaglutide dạng uống thường kém hiệu quả hơn trong việc giảm cân so với thuốc tiêm.

Tiến sĩ Love từ Hội đồng Y khoa cảnh báo: “Những tuyên bố sai sự thật hoặc gây hiểu lầm có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe cộng đồng và làm xói mòn lòng tin vào các bác sĩ. Chúng tôi khuyến khích mọi người hãy thận trọng với thông tin và sản phẩm sức khỏe được quảng bá trực tuyến.”

Medsafe cho biết họ không có thông tin về số lượng người ở New Zealand có thể đã gặp phải phản ứng bất lợi do sử dụng thuốc giảm cân không được cấp phép. Tuy nhiên, người phát ngôn Bộ Y tế lưu ý: “Chúng tôi nhận thấy có một số tác dụng phụ đáng kể liên quan đến thuốc giảm cân,” đồng thời nhấn mạnh rằng bất kỳ loại thuốc nào cũng nên được xem xét với các chuyên gia chăm sóc sức khỏe để cân nhắc lợi ích, tác dụng phụ và các tương tác có thể xảy ra.

Trang Facebook của “Tiến sĩ Anna Kowalska” tuyên bố cô ấy là một bác sĩ New Zealand.

Vậy bạn nên làm gì thay vì ‘thích’ các bác sĩ giả mạo trên mạng?

Có thể đây là điều hiển nhiên, nhưng nói chuyện trực tiếp với một bác sĩ thật là cách tốt nhất để bắt đầu khi tìm hiểu về lĩnh vực thuốc giảm cân đang phát triển. Tiến sĩ Wilde cho biết: “Bất cứ điều gì tuyên bố là giải pháp nhanh chóng thường là một dấu hiệu đáng ngờ.” Bà giải thích thêm: “Việc quản lý cân nặng là đa yếu tố, liên quan đến di truyền, hormone, sức khỏe tinh thần, chế độ ăn uống, hoạt động thể chất và các yếu tố xã hội.”

Mặc dù Wegovy hiện là sản phẩm chủ chốt trong lĩnh vực này ở New Zealand, nhưng bà cho biết: “Có nhiều loại thuốc hoặc phương pháp điều trị khác có sẵn và nhiều loại thuốc nữa dự kiến sẽ sớm ra mắt.” Bà chia sẻ thêm: “Đây là một lĩnh vực thú vị với các lựa chọn điều trị bằng thuốc thế hệ mới và thuốc kết hợp đang được nghiên cứu, cho thấy hiệu quả rất cao. Với tư cách là cộng đồng y tế, chúng tôi đang hiểu rõ hơn về sinh lý học và hormone gây ra và duy trì tăng cân và điều này cho phép cải thiện các lựa chọn điều trị cho một tình trạng y tế phức tạp. Đây là một lĩnh vực đầy hứa hẹn để làm việc ngay bây giờ và chúng tôi đang thấy những kết quả đáng kinh ngạc với các loại thuốc mới hơn.”

Tiến sĩ Wilde cho biết nên thận trọng, mặc dù các dịch vụ y tế trực tuyến vẫn có thể hữu ích. Bà nói: “Chúng tôi cũng sử dụng các lựa chọn trực tuyến để nhanh chóng và dễ dàng. Không phải tất cả đều xấu vì y học từ xa trong lĩnh vực này có thể giúp tiếp cận những người ở những vùng xa xôi của New Zealand hoặc cho phép họ nói về bản thân và hành trình của mình một cách thoải mái tại nhà riêng.”

Tại sao những trang này lại được phép tồn tại trên mạng?

Nguyên nhân là do sự hỗn loạn của mạng xã hội, nơi các đối tượng nước ngoài cơ hội có thể dễ dàng lập các trang giả mạo và rất khó để quản lý do tính chất ‘trơn trượt’ của chúng. Các chính sách tiêu chuẩn cộng đồng của Meta nêu rõ rằng “chúng tôi không cho phép mọi người mạo danh trên dịch vụ của chúng tôi, (hoặc) sử dụng tài khoản giả mạo.” Tuy nhiên, các trang này vẫn thường xuyên xuất hiện, bị gỡ bỏ, và các trang tương tự lại nổi lên vài ngày sau đó.

Người phát ngôn Bộ Y tế cho biết: “Quảng cáo sai sự thật trên mạng xã hội là một vấn đề đã được biết đến trên toàn thế giới.” “Trong nhiều trường hợp, việc thực hiện hành động pháp lý rất khó khăn, đặc biệt khi các công ty có trụ sở ở nước ngoài. Medsafe giám sát và báo cáo các quảng cáo này cho các nhà đăng ký tên miền trang web và Meta. Tuy nhiên, ngay sau khi một trang web hoặc quảng cáo bị gỡ bỏ, một trang khác lại xuất hiện. Chúng tôi khuyến khích mọi người báo cáo những quảng cáo này cho Facebook khi họ nhìn thấy chúng.”

Khi được RNZ hỏi về các bài đăng giả mạo là bác sĩ New Zealand hoặc quảng bá sản phẩm được Medsafe phê duyệt, Facebook và công ty chủ quản Meta đã không phản hồi.

Đáng tiếc là, có lẽ vẫn còn rất nhiều bác sĩ giả mạo khác tương tự như Tiến sĩ Anna Kowalska.

Theo rnz.co.nz