Tổng thư ký Tổ chức Ân xá Quốc tế đã cáo buộc New Zealand “thờ ơ với Tuvalu” và “phản bội các cam kết về khí hậu”, cảnh báo rằng chính phủ nước này đang bỏ bê trách nhiệm toàn cầu khi mực nước biển dâng cao đe dọa nhấn chìm các quốc gia Thái Bình Dương.
Bà Agnès Callamard, người đã đến thăm Tuvalu vào đầu tháng này, chia sẻ với 1News rằng bà đã chứng kiến “một dân tộc và một chính phủ đang chiến đấu… với một thảm họa khí hậu mà họ không hề gây ra”.
“Chúng ta đã dành hàng thế kỷ để đẩy hành tinh này vào tình thế nguy hiểm thông qua một mô hình kinh tế tham lam lợi nhuận, ngay cả khi lợi nhuận đó đồng nghĩa với việc giết chết con người hoặc giết chết hành tinh. Chúng ta hoàn toàn phải chịu trách nhiệm,” bà nói.
Trong báo cáo mới của Tổ chức Ân xá Quốc tế, “Điều hướng Bất công”, tổ chức này cáo buộc New Zealand đã phá vỡ lời hứa với các đối tác Thái Bình Dương và không thực hiện các nghĩa vụ nhân quyền liên quan đến biến đổi khí hậu.
“New Zealand đang bỏ rơi Tuvalu thông qua các lộ trình di cư mà họ đang đề xuất. Thành thật mà nói, những lộ trình đó chủ yếu chỉ nhằm hỗ trợ New Zealand… Việc có lợi ích cá nhân là điều bình thường. Nhưng trong bối cảnh đó, bạn cũng cần xem xét các nghĩa vụ nhân quyền của mình, bao gồm cả việc không phân biệt đối xử,” bà Callamard nói với 1News.
Tổ chức Ân xá Quốc tế cho rằng Aotearoa (tên gọi khác của New Zealand) có thể học theo Úc, sau khi Canberra ký một hiệp ước lịch sử với Tuvalu vào năm ngoái, cho phép người dân đảo di chuyển theo đơn vị gia đình và giữ lại tình trạng thường trú nếu họ trở về quê hương.
“Hiệp ước này mang lại cho người dân Tuvalu cơ hội di chuyển theo đơn vị gia đình để có được tình trạng thường trú ngay lập tức, nhưng cũng cho phép họ giữ lại tình trạng thường trú ngay cả khi muốn trở về Tuvalu. Đó là điều chúng ta cần khuyến khích,” bà Callamard nói.
Bà cũng chỉ trích điều mà bà gọi là cách tiếp cận “chỉ tập trung vào trong nước” của chính phủ, sau khi Bộ trưởng Biến đổi Khí hậu Simon Watts nhấn mạnh các dự án thích ứng trong nội bộ New Zealand nhưng từ chối đề cập đến các nghĩa vụ quốc tế.
“Ông ấy đang nói về thích ứng – đó là vấn đề của New Zealand. Giảm thiểu phát thải là về trách nhiệm toàn cầu của họ. Và đó không phải là điều New Zealand đang làm hiện tại,” bà nói.
Bà cho biết New Zealand đã “phản bội các nghĩa vụ giảm thiểu phát thải khí nhà kính… bao gồm việc loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch và tài trợ khí hậu.”
Phản hồi từ Chính phủ
Khi được 1News liên hệ, ông Watts cho biết ông chưa đọc báo cáo nhưng đang chờ lời khuyên và chỉ ra Kế hoạch Thích ứng Quốc gia của New Zealand.
“Nó cung cấp cho chúng tôi một khuôn khổ để đảm bảo rằng chúng tôi có sự rõ ràng về vai trò và trách nhiệm,” ông nói.
Bộ trưởng cho biết ông đã gặp Bộ trưởng Khí hậu của Tuvalu gần đây và khẳng định trọng tâm của chính phủ là xây dựng “cơ sở hạ tầng kiên cường để đối phó với các hiện tượng thời tiết mà chúng tôi gặp phải trong nước”.
Ông Watts đã giới thiệu 1News liên hệ với Cục Di trú New Zealand và Bộ Ngoại giao và Thương mại để có thêm bình luận.
Bộ Ngoại giao và Thương mại (MFAT) nói với 1News rằng New Zealand “ủng hộ các quốc gia Thái Bình Dương trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu”, bao gồm “tài trợ cho các sáng kiến thích ứng như Dự án Thích ứng Bờ biển Tuvalu; các sáng kiến an ninh lương thực và nước; khoa học khí hậu và công cụ dữ liệu; hệ thống giám sát thời tiết và cảnh báo sớm; sẵn sàng và ứng phó với thảm họa; và các khuôn khổ khu vực về di chuyển do khí hậu.”
Cục Di trú New Zealand xác nhận người dân Tuvalu “đã có thể nộp đơn xin sống tại đây theo Chương trình Tiếp cận Thái Bình Dương”, chương trình này cung cấp tới 75 suất thường trú mỗi năm. Tuy nhiên, một phát ngôn viên nói thêm: “Bộ Kinh doanh, Đổi mới và Việc làm (MBIE) hiện không thực hiện bất kỳ công việc nào liên quan đến các lộ trình thị thực liên quan đến khí hậu. Việc xem xét các thay đổi chính sách trong tương lai là vấn đề của Chính phủ.”
Chuyên gia cảnh báo chính sách ‘thụt lùi’
Giáo sư Steven Ratuva, một học giả tại Đại học Canterbury, cho biết New Zealand từng được xem là quốc gia dẫn đầu trong hành động khí hậu nhưng đã “chững lại một chút”.
“New Zealand có thể làm tốt hơn nhiều trong việc hỗ trợ các nước láng giềng Thái Bình Dương liên quan đến thích ứng và tác động của biến đổi khí hậu,” ông Ratuva nói, mô tả vấn đề này là “một cuộc khủng hoảng nhân quyền vì nó liên quan đến cuộc sống, sức khỏe và sự sống còn cơ bản của con người.”
Cảnh báo của Tổ chức Ân xá Quốc tế được đưa ra trước thềm Hội nghị COP30 tại Brazil vào cuối năm nay, nơi các nhà lãnh đạo toàn cầu sẽ bị thúc ép đưa ra các cam kết mới nhằm cắt giảm khí thải và tài trợ cho khả năng chống chịu khí hậu ở các khu vực dễ bị tổn thương.
Bà Callamard đã kêu gọi hành động từ chính phủ: “Hiện tại, New Zealand đang phản bội cam kết của mình. Việc cam kết và tài trợ thích ứng khí hậu cho các quốc gia như Tuvalu là điều hoàn toàn then chốt.”
Theo 1news.co.nz