Các tài liệu mới công bố đã phơi bày sự lo ngại và “thất vọng” của chính phủ New Zealand, sau khi bị Mỹ bất ngờ áp thuế cao hơn đối với hàng xuất khẩu của nước này vào tháng 8.
Điều này trái ngược với tuyên bố công khai của Bộ trưởng Thương mại Todd McClay vào thời điểm đó rằng mức thuế mới 15% là “không có gì đáng ngạc nhiên” và không phải là một cú đánh bất ngờ.
Các thư từ liên lạc – được công bố cho RNZ theo Đạo luật Thông tin Chính thức – cho thấy sự vội vã trong Bộ Ngoại giao và Thương mại (MFAT) cùng với Beehive (tòa nhà Quốc hội New Zealand) để ứng phó với “diễn biến vô cùng đáng thất vọng” này.
Các quan chức mô tả việc tăng thuế là một “bất ngờ không mong muốn”, và “rõ ràng là không công bằng”. Một email ghi nhận quan điểm của thủ tướng rằng New Zealand đã “được dẫn dắt để tin rằng” sẽ không bị thiệt thòi hơn các quốc gia khác.
“Lời nhắn này rõ ràng là vội vã”
Các tài liệu xác nhận New Zealand không nhận được bất kỳ cảnh báo trước nào, trước khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh hành pháp vào khoảng 11 giờ sáng thứ Sáu, ngày 1 tháng 8 (giờ New Zealand).
Sáu phút sau, nhà ngoại giao thương mại hàng đầu của New Zealand, Vangelis Vitalis, đã gửi một email Blackberry với tiêu đề: “KHẨN CẤP: Mỹ: Thuế quan đối với New Zealand lên tới 15% nhưng các nước khác vẫn ở mức 10%.” Gần như toàn bộ nội dung tin nhắn bị che giấu, ngoại trừ câu cuối cùng của ông: “Lời nhắn này rõ ràng là vội vã.”
Thứ trưởng MFAT Grahame Morton đã trả lời trong vòng vài phút: “Đây là một tin tức vô cùng đáng thất vọng.”
Một loạt tin nhắn tiếp theo. Một email ghi nhận văn phòng bộ trưởng tài chính “rõ ràng không hề hay biết” về diễn biến này và cần được tư vấn về tác động có thể có của nó. “Tôi biết rõ đây không phải là một câu trả lời dễ dàng và đòi hỏi phân tích sâu sắc, nhưng trong chừng mực có thể, nếu ghi chú sắp tới có thể đề cập đến điều đó thì sẽ rất hữu ích.”
Đến 11 giờ 52 phút sáng, một công chức cấp cao báo cáo rằng Thủ tướng Christopher Luxon đã được thông báo tóm tắt khi đang trên đường đến Christchurch để tham dự hội nghị của Đảng Quốc gia vào cuối tuần đó.
Nhân viên này yêu cầu “dữ liệu cụ thể” về chi phí tăng thêm của thuế quan và thặng dư/thâm hụt của New Zealand với Hoa Kỳ trong 5-10 năm qua. “Chúng ta sẽ cần các luận điểm để đối đáp ngay lập tức.”
Tin nhắn ghi nhận phản ứng công khai được Luxon đề xuất, bao gồm câu: “Chúng tôi vô cùng thất vọng: chúng tôi không thấy lý do gì để New Zealand phải chịu mức thuế thấp hơn mức cơ bản và chúng tôi đã được dẫn dắt để tin rằng sẽ không như vậy.”
Một email vào chiều hôm đó đã cảm ơn các quan chức MFAT vì công việc của họ trong “một ngày đầy bận rộn”.
Các nhà ngoại giao làm việc hết công suất
Các quan chức MFAT đã nhanh chóng chuyển tải “mối quan ngại và sự thất vọng sâu sắc” của đất nước, chính thức triệu tập quyền trưởng phái đoàn Mỹ “để bày tỏ sự thất vọng của New Zealand”.
Đại sứ quán New Zealand tại Washington cũng hoạt động hết công suất, liên hệ với các nhân vật cấp cao tại văn phòng đại diện thương mại Mỹ, Bộ Thương mại và Ngoại giao cùng Hội đồng An ninh Quốc gia để bày tỏ “mối quan ngại sâu sắc”.
“Chúng tôi đã bày tỏ sự ngạc nhiên và vô cùng thất vọng trước quyết định này,” một bản cập nhật ghi nhận.
Một báo cáo tình hình chính thức ghi nhận đội ngũ đã “nỗ lực hết mình” để sắp xếp một “cuộc gọi khẩn cấp” riêng giữa McClay và đối tác Mỹ Jamieson Greer – cuộc gọi này đã diễn ra vào sáng hôm sau.
Các ghi chú tóm tắt khuyến khích McClay bày tỏ “sự thất vọng mạnh mẽ” trước “bất ngờ không mong muốn”, lưu ý rằng việc tăng thuế không phù hợp với mối quan hệ của một người bạn thân thiết và đối tác chiến lược.
Mục tiêu đã nêu của cuộc gọi là thúc giục Nhà Trắng đảo ngược quyết định hoặc ít nhất là tạm dừng ngày thực hiện vào 7 tháng 8.
Tài liệu đề cập đến một đề xuất ban đầu cho McClay bay sang Mỹ trong vòng một tuần, mặc dù cuối cùng ông đã đến thăm khoảng ba tuần sau đó.
Tuy nhiên, Vitalis đã được cử đi gần như ngay lập tức, rời New Zealand vào ngày 4 tháng 8 trong ba ngày, để vận động hành lang các quan chức tại chỗ. “Tôi hoàn toàn thực tế về những gì [các cuộc họp] chúng ta có thể sắp xếp được với thời gian thông báo ngắn như vậy,” Vitalis viết trong email trước khi khởi hành. “Sẽ tận dụng những gì có thể.”
Một tài liệu tóm tắt của MFAT ghi nhận Bộ trưởng Ngoại giao Winston Peters cũng đã nói chuyện với quyền trưởng phái đoàn Mỹ trong một “cuộc gặp không theo kế hoạch” tại sân bay Wellington.
Có thể khắc phục được không?
Mặc dù đã nỗ lực vận động để đảo ngược các mức thuế bổ sung, các quan chức cũng thể hiện một mức độ thực tế về cơ hội của họ.
Họ kết luận rằng “yếu tố duy nhất” dẫn đến mức thuế cao hơn là do New Zealand xuất khẩu sang Mỹ nhiều hơn nhập khẩu. “Các vấn đề tiếp cận thị trường hay bất kỳ sự khác biệt chính trị nào được nhận thấy đều không phải là một phần của phương trình thặng dư/thâm hụt đơn giản này.”
Các nhân viên tại Washington cảnh báo rằng cách duy nhất để giảm thuế là giải quyết tình trạng thâm hụt đó, có lẽ bằng cách thực hiện các giao dịch mua lớn, như máy bay, từ các nhà cung cấp của Mỹ.
“Bất kỳ thay đổi nào đối với Sắc lệnh Hành pháp (EO) sẽ chỉ có thể thực hiện được với quyết định của Tổng thống,” một tài liệu cho biết.
Vào chiều ngày công bố, cả McClay và Bộ trưởng Tăng trưởng Kinh tế Nicola Willis đã tổ chức một cuộc họp báo tại sân bay Wellington. Cả hai bộ trưởng đều bày tỏ sự thất vọng, nhưng McClay nói với các phóng viên rằng chính phủ không bị bất ngờ bởi tin tức này. “Thông báo hôm nay không có gì đáng ngạc nhiên,” ông nói. “Đã có những tín hiệu từ Mỹ cho thấy có khả năng sẽ có sự thay đổi [và] New Zealand có thể bị ảnh hưởng bởi điều đó.”
Trong một tuyên bố mới gửi tới RNZ tuần này, người phát ngôn của McClay nhắc lại rằng “những thay đổi bổ sung này không gây ngạc nhiên”, dựa trên các lời hứa trong chiến dịch tranh cử của Trump và những đồn đoán về việc thay đổi thuế quan vào thời điểm đó. Tuy nhiên, văn phòng của McClay cho biết mức thuế cao hơn là không mong muốn và đáng thất vọng, đặc biệt khi xét đến “thặng dư cực kỳ nhỏ” của New Zealand so với tổng kim ngạch thương mại.
Theo rnz.co.nz