Phân tích
Tuần trước, khi Diễn đàn Chủ tịch Iwi (Iwi Chairs Forum) nỗ lực vô vọng để giữ Te Pāti Māori đoàn kết, người phát ngôn Bayden Barber đã đưa ra lời cảnh báo: một cây tōtara bị chia tách chỉ có thể dùng để đốt.
Giờ đây, Te Pāti Māori đang tự mình rơi vào một đám cháy dữ dội.
Ngọn lửa âm ỉ đã cháy trong một thời gian dài đến mức dễ dàng bỏ qua mức độ nghiêm trọng của nó. Nhưng đây không phải là chuyện nhỏ.
Đây là một đảng đang loại bỏ một phần ba số nghị sĩ của mình, với lý do “những khác biệt không thể hòa giải” và “vi phạm nghiêm trọng” hiến pháp của đảng.
Sáng thứ Hai, khi đối mặt với các phóng viên, hai đồng lãnh đạo Debbie Ngarewa-Packer và Rawiri Waititi đã gửi lời “chúc may mắn” tới các đồng nghiệp cũ và tiễn họ ra đi.
“Chúng tôi phải chấm dứt chuyện này và phải tiếp tục tiến lên.”
Nhưng điều đó có vẻ quá lạc quan. Cả Mariameno Kapa-Kingi và Tākuta Ferris đều nhanh chóng tuyên bố động thái này là “vi hiến” và đang đe dọa thách thức nó “trên mọi phương diện”.
Hội đồng Quốc gia của đảng cũng chưa xem xét liệu có nên viện dẫn điều khoản “waka-jumping” (chuyển đảng giữa nhiệm kỳ) để loại bỏ hoàn toàn các nghị sĩ này khỏi Quốc hội hay không.
Điều đó sẽ đòi hỏi sự đồng thuận của hai nghị sĩ còn lại là Hana-Rawhiti Maipi-Clarke và Oriini Kaipara. Hiện vẫn chưa rõ lập trường của họ trong toàn bộ vấn đề này.
Kết quả nào cũng đều tồi tệ. Nếu các nghị sĩ “nổi loạn” ở lại, họ sẽ là lời nhắc nhở thường xuyên về sự chia rẽ. Nếu họ bị loại bỏ, hai cuộc bầu cử bổ sung sẽ diễn ra, chắc chắn sẽ gay gắt và đầy tổn thương.
Ít nhất, một cuộc tranh cử công khai có thể làm sáng tỏ hơn những gì đằng sau nhiều tuần đấu đá nội bộ, khi mà cử tri cho đến nay vẫn đang bị bao phủ bởi một màn sương mù.
Khi được yêu cầu làm rõ vào thứ Hai về việc chính xác các nghị sĩ đã làm gì để bị khai trừ, các đồng lãnh đạo đã từ chối: “Quý vị sẽ không nhận được thông tin chi tiết đó tại buổi họp báo này.”
Từ những thông tin rò rỉ trong sáu tuần qua, có vẻ như mối thù hằn này được thúc đẩy bởi yếu tố cá nhân hơn là nguyên tắc.
Chủ tịch đảng John Tamihere đã cáo buộc hai nghị sĩ âm mưu một cuộc đảo chính bất thành. Kapa-Kingi và Ferris đã tuyên bố không tín nhiệm Tamihere, với những người ủng hộ họ lên án sự lãnh đạo độc đoán và độc hại.
Những người ủng hộ có lý do để cảm thấy bất bình. Một năm trước, Te Pāti Māori đang trên đà thống nhất và có mục đích rõ ràng, là động lực đằng sau cuộc tuần hành lịch sử Toitū Te Tiriti.
Các nghị sĩ “nổi loạn” Ferris và Kapa-Kingi bị khai trừ khỏi đảng Te Pāti Māori
Đảng này tự hào có số lượng nghị sĩ lớn nhất từ trước đến nay, khi giành được sáu trong số bảy khu vực bầu cử Māori trong kết quả bầu cử năm 2023 đầy ấn tượng.
Trớ trêu thay, nguồn gốc của cuộc khủng hoảng gần đây lại nằm ở sự mở rộng nhanh chóng đó.
Các đồng lãnh đạo đã từ một bộ đôi năng động trở thành người giám sát một nhóm nghị sĩ quyết đoán hơn và những cái tôi cạnh tranh.
Tamihere, Ngarewa-Packer và Waititi đều là những cá tính mạnh mẽ, quen tự mình định hướng.
Nhưng cả Kapa-Kingi và Ferris đều tự coi mình là nghị sĩ của khu vực bầu cử trước tiên, chịu trách nhiệm trước người dân của họ, chứ không phải trước hệ thống cấp bậc trung ương.
Thêm vào đó là mối quan hệ whānau (gia đình, cộng đồng) ở cả hai bên, và xung đột chuyển từ chính trị sang cá nhân.
Các đồng lãnh đạo thừa nhận sự chia rẽ gần đây đã làm tổn hại đến thương hiệu của đảng. Sự nhiệt tình của một năm trước đã biến thành sự vỡ mộng, khiến cử tri giờ đây buộc phải chọn phe hoặc tìm kiếm lựa chọn khác.
Khi Hone Harawira tách khỏi Đảng Māori vào năm 2011 để thành lập Mana, cả hai bên cuối cùng đều biến mất. Harawira bị cử tri loại bỏ vào năm 2014, và phần còn lại của Đảng Māori cũng chịu chung số phận vào năm 2017.
Đối với phe đối lập rộng lớn hơn, đây là cả tin tốt và tin xấu.
Đảng Lao động sẽ thấy cơ hội để giành được những cử tri vỡ mộng và giành lại các khu vực bầu cử Māori trong bối cảnh cuộc đua chia rẽ hơn.
Nhưng bức tranh tổng thể lại rủi ro hơn. Cử tri trung lập có thể nhìn vào sự hỗn loạn ở cánh tả và quyết định giữ nguyên hiện trạng.
Lãnh đạo Đảng Lao động Chris Hipkins vẫn chưa công khai tuyên bố liệu ông có chào đón Te Pāti Māori trở thành một phần của Nội các tương lai hay không.
Những câu hỏi đó giờ đây sẽ càng trở nên gay gắt hơn – mở rộng để bao gồm cả các nghị sĩ “nổi loạn”. Họ sẽ đứng ở đâu trong bất kỳ tính toán liên minh nào?
Diễn đàn Chủ tịch Iwi đã sắp xếp “đàm phán hòa bình” trong tuần này, quy tụ hai phe tại một marae (nhà họp truyền thống của người Māori) ở Wellington.
Bayden Barber vẫn cho rằng điều đó sẽ có lợi và các đồng lãnh đạo đồng ý rằng nó vẫn có thể diễn ra. Nhưng ít ai mong đợi nhiều điều sẽ đến từ đó vào lúc này.
Thời điểm quyết định tiếp theo có thể đến vào ngày 7 tháng 12, khi các thành viên tập trung tại Rotorua để dự Đại hội đồng thường niên của đảng – và đối mặt với việc Te Pāti Māori có thể tự mình tái thiết từ đống tro tàn như thế nào.
Theo rnz.co.nz