Chính phủ New Zealand đã phớt lờ lời khuyên từ chính các quan chức của mình, không nên lật ngược những quyết định gần đây của Tòa án Tối cao, nơi quyền sở hữu biển theo phong tục đã được trao cho người Māori.
Dự luật sửa đổi Khu vực biển và ven biển (MACA) (Takutai Moana), hiện đang được trình lên Quốc hội, dự kiến sẽ đưa ra một bài kiểm tra pháp lý khắt khe hơn, một quyền cho phép người Māori ngăn chặn một số hoạt động yêu cầu giấy phép tài nguyên.
Bài kiểm tra mới này sẽ được áp dụng hồi tố, quay trở lại tháng 7 năm 2024.
Bộ trưởng Đàm phán Hiệp ước Paul Goldsmith đã được các quan chức từ Văn phòng Giải quyết Hiệp ước và Takutai Moana thông báo rằng bảy vụ kiện có thể sẽ cần được xét xử lại theo luật mới, làm đảo ngược các quyền trên 280 km đường bờ biển sau “nhiều năm nỗ lực” và “chi phí” từ phía các nguyên đơn.
Lời khuyên được đưa ra là việc làm này có thể tiêu tốn hàng triệu đô la và ảnh hưởng đến các quyết định liên quan đến hơn 200 km đường bờ biển.
Ông Goldsmith cho biết: “Đây không phải là một tình huống mong muốn, rõ ràng chúng tôi đã suy nghĩ rất kỹ về điều này. Việc chính phủ lật ngược các quyết định của tòa án theo cách này là rất bất thường, nhưng chúng tôi cho rằng điều đó là quan trọng và cần thiết.”
Bộ tộc Ngāpuhi hapū Ngāti Tū đã tham gia các phiên điều trần về quyền sở hữu theo phong tục đối với Cảng Whangārei và nằm trong số những người có thể bị buộc phải ra tòa lại sau nhiều tuần điều trần vào năm ngoái.
Người phát ngôn Maia Honetana nói rằng dự luật này đi ngược lại “toàn bộ quy trình tư pháp”.
“Đối với tôi, điều đó giống như đang chế giễu hệ thống tư pháp, bạn biết đấy, không hề tôn trọng nó và chỉ cảm thấy rằng bất cứ lúc nào họ cũng có thể ghi đè lên nó khi điều đó phù hợp với họ.”
Bà Honetana cho biết, bộ tộc này đã mất hai năm để thu thập thông tin. Bà mô tả quá trình này là “kiệt sức” và “toàn diện”, gây ra nhiều tổn thất.
“Có một cái giá phải trả cá nhân cho việc này. Nó chắc chắn đã ảnh hưởng đến gia đình tôi và thời gian tôi dành cho chính gia đình mình. Kết thúc quá trình này thực sự rất khó khăn.”
Bộ tộc ven biển Ngātiwai cũng ở trong tình cảnh tương tự, và tuần trước, thủ lĩnh Aperahama Edwards đã chứng kiến phiên đọc thứ hai của dự luật. Trong cuộc tranh luận, ông đã ngắt lời và bị đưa ra khỏi khu vực dành cho khách của Quốc hội.
QUY TRÌNH “KINH HOÀNG”
Ông cho biết họ “vô cùng đau buồn” và “phẫn nộ” trước ý tưởng phải xem xét lại quy trình “kinh hoàng” này.
“Chúng tôi đã trải qua Tòa án Waitangi, một cuộc điều tra kaupapa, Tòa án Tối cao, chúng tôi đã đưa ra các yêu sách MACA trong lãnh thổ bộ lạc của mình – không phải vì mong muốn của chúng tôi, mà vì chúng tôi buộc phải làm vậy. Một số trưởng lão của chúng tôi đã tham gia vào các phiên điều trần đó đã qua đời, và khi nghe… rằng các sửa đổi được đề xuất sẽ được ban hành hồi tố – tất cả công sức đó đều vô ích.”
Dự luật đưa ra một bài kiểm tra khắt khe hơn để công nhận các quyền theo phong tục mà các nhóm cần phải đáp ứng.
Ông Goldsmith nói: “Việc cấp quyền sở hữu biển theo phong tục mang lại những quyền lợi có giá trị cho chủ sở hữu, đặc biệt là về giấy phép tài nguyên, vì vậy Quốc hội luôn đặt ra một ngưỡng cao.”
Tuy nhiên, Bộ trưởng đã được khuyến nghị rằng việc áp dụng bài kiểm tra hồi tố gây ra “rủi ro tài chính đáng kể” và có thể tốn khoảng 20 triệu đô la. Ông Goldsmith cho biết họ đã có thông tin cập nhật rằng con số đó “có thể gần hơn với mười lăm triệu”.
Ông nói thêm: “Nhìn chung, toàn bộ quá trình này rất tốn kém và tôi đang cố gắng tìm ra những cách tốt hơn để giải quyết nó.”
Theo 1news.co.nz