Bạn có thể đã nghe nói rằng hút thuốc lá điện tử là lựa chọn “an toàn hơn” so với thuốc lá truyền thống. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu chính thứ được cho là bảo vệ sức khỏe của bạn lại đang đặt trái tim bạn vào nguy cơ? Đây là quan điểm của các chuyên gia y tế công cộng Vương quốc Anh Preeti Mahato và Anusha Seneviratne.
Hút thuốc lá điện tử không tồn tại một cách độc lập. Nó là một phần của câu chuyện rộng lớn hơn về hút thuốc lá, bất bình đẳng và gánh nặng bệnh tim mạch ngày càng tăng ở Vương quốc Anh. Ngay cả sau nhiều năm chiến dịch y tế công cộng, hút thuốc lá vẫn phổ biến ở những khu vực nghèo nhất nước Anh.
Nguyên nhân rất phức tạp. Những người sống trong cảnh khó khăn tài chính, công việc không ổn định và căng thẳng mãn tính có nhiều khả năng hút thuốc hơn. Tiếp thị nhắm mục tiêu và hạn chế tiếp cận các dịch vụ cai thuốc lá càng khiến việc bỏ thuốc trở nên khó khăn hơn. Đồng thời, cứ hai người trưởng thành ở Anh thì có một người bị cholesterol cao, và nhiều người không hề hay biết.
Các báo cáo cho thấy những người ở các cộng đồng nghèo nhất có tỷ lệ hút thuốc cao nhất cùng các yếu tố nguy cơ khác gây bệnh tim mạch, bao gồm cả cholesterol tăng cao.
Mặc dù chi phí ngày càng tăng, hút thuốc lá vẫn có xu hướng tồn tại dai dẳng ở các nhóm kinh tế xã hội thấp hơn.
Khi thuốc lá điện tử trở nên phổ biến hơn trong các cộng đồng này, một hình thức sử dụng nicotine mới có thể đang thay thế rủi ro tim mạch này bằng một rủi ro khác. Nhiều người hiện chuyển từ thuốc lá truyền thống sang thuốc lá điện tử để giảm tác hại, nhưng bằng chứng ngày càng tăng cho thấy lợi ích có thể không rõ ràng như từng nghĩ.
Nghiên cứu cho thấy thuốc lá điện tử có thể giúp một số người bỏ thuốc hiệu quả hơn các phương pháp khác, nhưng những phát hiện mới hơn đang thách thức niềm tin rằng thuốc lá điện tử là một sự thay thế vô hại.
Dữ liệu cho thấy tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử đã vượt qua thuốc lá truyền thống, nhưng tỷ lệ hút thuốc lá truyền thống hiện đã bắt đầu tăng trở lại lần đầu tiên sau một thập kỷ.
Một số nghiên cứu hiện đã liên kết việc hút thuốc lá điện tử với tổn thương động mạch ở cả não và tim, ngay cả ở những người chưa bao giờ hút thuốc lá truyền thống. Các tế bào lót bên trong mạch máu của chúng ta, được gọi là nội mô, giúp động mạch mềm mại, điều hòa huyết áp và ngăn chặn các mảng bám chất béo dính vào thành mạch. Khi các tế bào này bị tổn thương, động mạch sẽ mất đi độ đàn hồi và lưu lượng máu trở nên kém hiệu quả hơn, làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề tim mạch.
Một nghiên cứu cho thấy những người thường xuyên hút thuốc lá điện tử có chức năng mạch máu bị suy giảm. Các động mạch của họ không còn có thể giãn nở và co bóp đúng cách. Nghiên cứu khác trên người và động vật tiếp xúc với hơi thuốc lá điện tử cho thấy động mạch kém linh hoạt hơn, huyết áp cao hơn và nội mô bị tổn thương ở cả não và tim. Sự xơ cứng động mạch này làm tăng khả năng đau tim, đột quỵ và mất trí nhớ.
Vậy điều gì đứng đằng sau tổn thương này? Khi một người hút thuốc lá điện tử, hơi thuốc mang theo nicotine, hóa chất và các hạt siêu nhỏ vào máu. Những chất này kích hoạt tình trạng viêm và căng thẳng oxy hóa, nghĩa là hệ thống phòng thủ của cơ thể hoạt động quá mức và bắt đầu tấn công các mô khỏe mạnh. Hút thuốc lá điện tử cũng làm giảm oxit nitric, một phân tử giúp mạch máu thư giãn, đồng thời tăng các gốc tự do có hại. Tổng hợp lại, những tác động này làm cho động mạch kém khả năng thực hiện chức năng của chúng và dễ mắc bệnh hơn, làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề về tim.
Hút thuốc lá điện tử cũng có thể làm tăng huyết áp và nhịp tim, ngay cả sau một lần sử dụng. Theo thời gian, sự kết hợp của kích ứng, viêm nhiễm và căng thẳng này sẽ làm suy yếu động mạch, ngay cả ở những người chưa bao giờ hút thuốc trước đây.
Chương trình Kiểm tra Sức khỏe NHS của Vương quốc Anh chủ yếu sàng lọc những người từ 40 tuổi trở lên về các nguy cơ bệnh tim. Tuy nhiên, hút thuốc lá điện tử lại phổ biến nhất ở những người dưới 40 tuổi, và việc sàng lọc định kỳ không được thiết kế để phát hiện tổn thương mạch máu sớm ở nhóm tuổi này. Do đó, những người trẻ hút thuốc lá điện tử có thể mang theo tổn thương động mạch thầm lặng trong nhiều năm trước khi bất kỳ vấn đề nào xuất hiện trên các xét nghiệm tiêu chuẩn. Bằng chứng cho thấy hút thuốc lá điện tử có thể gây ra những thay đổi động mạch sớm tương tự như những thay đổi do hút thuốc lá truyền thống, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch (CVD) sau này trong cuộc đời.
Đó là lý do tại sao giáo dục và phòng ngừa lại vô cùng quan trọng. Các trường học và chiến dịch y tế công cộng đóng vai trò thiết yếu trong việc cho giới trẻ thấy rằng hút thuốc lá điện tử tiềm ẩn những rủi ro lâu dài, bao gồm tổn thương tim. Các chương trình kết hợp học trên lớp với các hoạt động tương tác đã được chứng minh là tạo ra sự khác biệt thực sự. Các sáng kiến như Catch Your Breath và Break the Vape của Essex nhằm mục đích ngăn chặn giới trẻ hút thuốc lá điện tử trước khi bắt đầu, và hỗ trợ những người muốn bỏ thuốc, giảm nguy cơ mắc bệnh tim trong tương lai của họ.
Sự khác biệt lớn về tỷ lệ tử vong do bệnh tim trên khắp nước Anh cho thấy các nỗ lực phòng ngừa vẫn chưa tiếp cận được tất cả mọi người một cách đồng đều. Một cách tiếp cận toàn diện để phòng ngừa bệnh tim mạch (CVD) là điều cần thiết. Các trường học, hội đồng, dịch vụ NHS và cộng đồng địa phương cần hợp tác để giải quyết các yếu tố nguy cơ chung như hút thuốc lá truyền thống và thuốc lá điện tử. Sàng lọc chưa thể phát hiện tổn thương động mạch sớm ở người trẻ tuổi, nhưng giáo dục vẫn là biện pháp phòng thủ tốt nhất của chúng ta. Giúp giới trẻ hiểu cách hút thuốc lá điện tử ảnh hưởng đến tim có thể bảo vệ thế hệ tiếp theo khỏi những mối nguy hiểm tiềm ẩn của nghiện nicotine và tổn hại tim mạch.
Preeti Mahato là giảng viên về Sức khỏe Toàn cầu; Anusha Seneviratne là giảng viên về Nghiên cứu Sức khỏe, cả hai đều thuộc Đại học Royal Holloway London.
Bài viết này được tái bản từ The Conversation theo giấy phép Creative Commons.
Theo 1news.co.nz