Thuyền chiến waka lịch sử ‘Hinepāpara’ tái xuất từ rừng sâu Ōmahuta sau gần một thế kỷ

Một sự kiện lịch sử vừa diễn ra tại Vùng Viễn Bắc New Zealand, khi một chiếc thuyền waka (thuyền chiến truyền thống của người Māori) đã được chế tác ngay trong rừng sâu lần đầu tiên sau gần một thế kỷ.

Vào thứ Sáu vừa qua, bộ tộc Ngāti Rēhia thuộc Vịnh Đảo đã chính thức ra mắt chiếc waka mới được chạm khắc, đặt tên là ‘Hinepāpara’. Chiếc thuyền này sẽ trải qua các thử nghiệm trên biển trước khi được hạ thủy chính thức vào đầu năm tới.

Lãnh đạo Ngāti Rēhia, ông Kipa Munro, cho biết phần thân thuyền đã được cắt và tạo hình ngay tại rừng Ōmahuta, nơi cây kauri khổng lồ này đổ xuống trong một trận bão khoảng một thập kỷ trước.

Theo những gì ông biết, việc chế tác thuyền trực tiếp trong rừng chưa từng xảy ra ở Northland – hoặc có thể là trên cả nước – kể từ khi chiếc waka vĩ đại ‘Ngātokimatawhaorua’ được tạo hình tại rừng Puketi lân cận vào những năm 1930.

Kể từ đó, ông Munro cho hay, các thân cây kauri thường được đưa ra khỏi rừng nguyên vẹn, sau đó mới được tạo hình và chạm khắc tại xưởng hoặc bãi đóng thuyền.

Gần 300 người, bao gồm học sinh từ bốn trường học địa phương, đã tham dự buổi lễ ban phước và ra mắt tại whare waka (nơi trú ẩn thuyền waka), nằm đối diện với Cửa hàng Đá lịch sử của Kerikeri qua sông.

Thợ đóng thuyền chính Billy Harrison đến từ Mangōnui cho biết chiếc waka này dài khoảng 14 mét, nặng xấp xỉ 1,2 tấn và có thể chở 24 kaihoe (người chèo thuyền).

Ông Harrison chia sẻ: “Điều đặc biệt về chiếc waka này là đây là một trong những lần đầu tiên kể từ sau Ngātokimatawhaorua, một chiếc waka được cắt và gọt giũa ngay trong rừng. Chúng tôi đã đưa nó ra ngoài thành ba mảnh, sau khi đã tạo hình thô thành thân thuyền”.

Harrison nói rằng làm việc trong rừng đầy thử thách, nhưng cũng là một cơ hội tuyệt vời để học hỏi.

Ông nói thêm: “Chúng tôi đã quay ngược thời gian, học hỏi rất nhiều về cách tổ tiên (tūpuna) của chúng tôi có thể đã làm việc và những điều họ có thể đã trải qua, như côn trùng xung quanh, chim chóc, những thứ tương tự”.

Đội ngũ đã hợp tác chặt chẽ với Cục Bảo tồn để ngăn chặn sự lây lan của bệnh chết cây kauri, và vệ sinh tất cả thiết bị mỗi khi họ ra vào rừng.

Harrison cho biết, cố Sir Hekenukumai Puhipi (Hec Busby), thợ đóng thuyền và hoa tiêu waka hàng đầu của đất nước, đã từng đến thăm cây kauri bị đổ và đánh giá nó phù hợp cho việc chế tác.

Các chi tiết trang trí như rauawa (tấm ốp sườn), taurapa (trụ đuôi) và tauihu (mũi thuyền) được chạm khắc bởi Renata Tane và Anthony Collins.

Tane cho biết việc sắp xếp công việc này cùng với các trách nhiệm khác của ông là “đầy thử thách, nhưng cũng thật tuyệt vời”.

Ông nói: “Thực sự đây là một công trình vĩ đại. Đó là ước mơ của bất kỳ thợ chạm khắc nào khi được làm việc trong những dự án quan trọng như waka và whare (nhà hội họp truyền thống)”.

Ông nói thêm: “Thật vinh dự khi được là một phần của quá trình này”.

Mỗi chi tiết chạm khắc trên chiếc waka đều có tên gọi, mục đích và câu chuyện riêng.

Tane nhận định: “Bản thân nó đã là một wānanga (trung tâm học hỏi và kiến thức)”.

Munro cho biết, pepeha (lời giới thiệu bản thân) hay whakapapa (phả hệ) của mỗi người đều bao gồm một chiếc waka mà họ truy nguyên nguồn gốc của mình.

Ông nói: “Mặc dù chúng tôi truy nguyên nguồn gốc từ những chiếc waka ban đầu của mình, nhưng chiếc Hinepāpara này có thể là chiếc mà con cháu chúng tôi sẽ bắt đầu gắn bó. Đây là tất cả về bản sắc – về việc nhận diện bạn là ai và mối liên hệ của bạn với chính mình”.

Waka cũng là một cách để quy tụ mọi người từ các hapū (bộ tộc nhỏ) khác nhau lại với một mục đích chung.

Thân của Hinepāpara được thiết kế dành cho sông ngòi hơn là vùng biển mở, bởi vì nó sẽ chủ yếu được sử dụng trên Te Awa o Ngā Rangatira (‘Dòng sông của các tù trưởng’ hay Sông Kerikeri).

Các cuộc thử nghiệm trên biển sẽ sớm bắt đầu, tiếp theo là lễ hạ thủy chính thức vào đầu năm mới – có thể trùng với thời điểm Kororipo Pā, nằm bên kia sông tại Kerikeri Basin, được trả lại cho iwi (bộ lạc lớn).

Munro cho biết chiếc waka được đóng “gần như hoàn toàn dựa trên aroha (tình yêu thương, lòng trắc ẩn)”, với những người thợ chạm khắc và thợ đóng thuyền đã tình nguyện dành thời gian của mình.

Mita Harris của Ngāti Toro cho biết chính cây gỗ này là một món quà từ Hokianga và là một trong ba cây kauri lớn được gọi là ‘Ba chị em’, hai trong số đó đã bị đổ trong các trận bão.

Với chiều dài 37 mét, Ngātokimatawhaorua là chiếc waka lớn nhất thế giới đang được sử dụng, và được đóng từ hai cây kauri bị đốn hạ và tạo hình tại rừng Puketi.

Chiếc thuyền này được hoàn thiện tại Waipapa Landing, thuộc Vịnh Kerikeri, và đã được chèo đến Waitangi để kỷ niệm 100 năm Hiệp ước vào năm 1940.

Theo rnz.co.nz