Bạn có cảm thấy việc duy trì các chi phí cơ bản ngày càng khó khăn hơn mỗi năm? Bạn không hề đơn độc.
NGÀY CÔNG BỐ NGÂN SÁCH 2025
Bà Helen Gilby, một bà mẹ hai con ở Christchurch, chia sẻ rằng việc duy trì các chi phí cơ bản ngày càng khó khăn hơn mỗi năm.
“Các chi phí cơ bản, bạn chỉ có thể sắp xếp lại và cắt giảm đến một mức độ nhất định,” bà nói. “Khi tôi so sánh hóa đơn điện từ tháng 5 đến tháng 7 năm nay với năm ngoái, chúng đã tăng khoảng 10%, và phí tái tục bảo hiểm của tôi cũng tăng khoảng 20% trên tất cả các hợp đồng.”
Bà Gilby cho biết ngân sách mua sắm thực phẩm của bà giờ đây không còn mua được nhiều như trước.
“Tôi liên tục phải xoay sở để đủ trang trải, thậm chí đã nghĩ đến việc tạm dừng đóng góp vào KiwiSaver để đối phó. Nhưng điều đó đồng nghĩa với việc hy sinh an ninh tài chính tương lai để tồn tại trong hiện tại, và tôi cũng không tin hệ thống lương hưu sẽ còn nguyên vẹn khi tôi đến tuổi nghỉ hưu.” Bà nói thêm: “Thật sự rất khó để liên tục theo dõi và tính toán mọi thứ khi bạn có thu nhập thấp, và điều đó trở thành một nguồn lo lắng thường trực.”
Là một phụ huynh đơn thân, bà cho biết ngay cả khi được tăng lương, số tiền thực nhận cũng sẽ không tăng đáng kể do các quy định về giảm trừ phúc lợi chính phủ.
Bà tính toán rằng, dù hiện tại bà không đạt mức thu nhập đó, nhưng một người trong hoàn cảnh của bà nếu được tăng lương từ 100.000 USD lên 130.000 USD mỗi năm thì sau thuế, mỗi tuần họ cũng chỉ nhận thêm khoảng 200 USD.
Dữ liệu từ Infometrics cho thấy thu nhập đã – hoặc chưa – theo kịp chi phí sinh hoạt tăng cao trong những năm gần đây như thế nào.
Trong những năm ngay sau đại dịch Covid-19, các hộ gia đình có thu nhập thấp chịu áp lực lớn nhất, nhưng gần đây, gánh nặng đã chuyển sang những người có thu nhập cao hơn.
Từ năm 2020 đến nay, không một ai tránh khỏi một năm mà mức tăng chi phí vượt quá mức tăng thu nhập của họ.
Năm 2022, thu nhập trung bình của nhóm 20% hộ gia đình có thu nhập thấp nhất đã tăng 9% so với mức tăng chi phí sinh hoạt. Trong khi đó, nhóm có thu nhập cao nhất tăng 4,9%.
Năm 2023, khi tác động của lạm phát trở nên rõ rệt nhất, chi phí của các hộ gia đình thu nhập thấp nhất đã tăng 3,5% so với thu nhập. Đối với nhóm thu nhập cao nhất, mức tăng chi phí chỉ vượt thu nhập 1,8%.
Năm ngoái, nhóm 20% hộ gia đình có thu nhập thấp nhất ghi nhận mức tăng thu nhập cao hơn chi phí 0,7%, và nhóm cận thấp nhất tăng 1,3%. Hai nhóm 20% hộ gia đình có thu nhập cao nhất lại chứng kiến mức tăng thu nhập thấp hơn mức tăng chi phí lần lượt là 1,7% và 1,3%.
Ông Gareth Kiernan, nhà dự báo trưởng của Infometrics, cho biết các hộ gia đình có thu nhập cao hơn chịu ảnh hưởng nặng nề hơn bởi lãi suất – yếu tố được ghi nhận trong dữ liệu này nhưng không nằm trong chỉ số lạm phát CPI.
“Trong năm 2022 và 2023, mọi thứ đều tăng giá, rất khó để tránh khỏi,” ông nói.
Ông cho biết thị trường lao động vẫn đang suy yếu, đồng thời một đợt lạm phát khác lại xuất hiện “trong các lĩnh vực chi phí không thể tránh khỏi đối với người dân.”
“Trong năm nay, chúng ta có thể sẽ lại thụt lùi một chút về mặt trung bình,” ông dự báo.
Ông David Verry, cố vấn tài chính từ North Shore Budgeting Services, cho biết những người có thu nhập thấp vẫn đang chịu đựng nhiều khó khăn nhất.
Một số người có thu nhập giảm sút và không hiếm khi tiền thuê nhà chiếm tới 50-70% thu nhập sau thuế. Ông cho biết thêm, những người có thu nhập thấp thường phải gánh các khoản nợ có lãi suất, điều này thường đẩy họ vào tình thế khó khăn cùng cực.
Một cố vấn tài chính khác, bà Shula Newland, cho biết việc tăng hóa đơn điện đã giáng một đòn mạnh.
“Nhiều người nhận được hóa đơn điện hơn 400 USD – những hóa đơn khổng lồ,” bà nói.
Các hộ gia đình thu nhập thấp có nhiều khả năng phải cắt giảm chi tiêu cho thực phẩm và các nhu yếu phẩm khác, trong khi các hộ gia đình thu nhập cao hơn thì cắt giảm chi phí giải trí.
Tổ chức Consumer NZ cho biết 67% người dân liệt kê chi phí sinh hoạt là một trong ba mối lo ngại hàng đầu trong khảo sát tâm lý gần đây nhất của họ, đây là một con số kỷ lục – tăng từ 65% vào tháng 4 và 58% một năm trước. Hóa đơn thực phẩm và điện là những mối quan tâm chính.
Trong một số trường hợp, những thay đổi kinh tế khác cũng tạo ra sự khác biệt.
Khi chồng của Jess mất việc trong khu vực công, gia đình cô buộc phải chú ý hơn đến ngân sách hộ gia đình.
“Chúng tôi đã phải đối mặt với sự sụt giảm rất lớn trong thu nhập gia đình,” cô nói.
Cặp vợ chồng hai con ở Wellington này (RNZ đã đồng ý không nêu tên) có một khoản tiết kiệm có thể giúp ích phần nào, nhưng Jess cho biết, trong khi phải mất một thời gian rất dài để tích lũy số tiền đó, thì nó lại biến mất với tốc độ đáng sợ.
“Thách thức cơ bản là cố gắng cắt giảm tối đa mọi thứ để số tiền đó biến mất càng chậm càng tốt,” cô nói. “Chúng tôi may mắn có khoản tiết kiệm, nhưng điều không chắc chắn là chúng tôi sẽ ở trong tình cảnh này bao lâu.”
Ngay khi biết chồng mất việc, họ đã cắt giảm chi tiêu không cần thiết. Họ cố gắng chỉ sử dụng xe điện và sạc vào ban đêm, cắt giảm đồ ăn mang về, đồng thời cẩn thận hơn với chi tiêu thực phẩm và “phải nói không” với những yêu cầu tiền bạc của các con tuổi teen.
“Chúng tôi khá may mắn vì có những thứ có thể cắt giảm, như đồ ăn mang về và chúng tôi từng có người dọn dẹp,” cô chia sẻ.
Giờ đây, khi những hóa đơn như phí thể thao cho con cái đến, họ cảm thấy rất khác. Cô cũng cố gắng trì hoãn chi tiêu, vì hy vọng việc giảm thu nhập chỉ là tạm thời.
“Giày đi làm của tôi đang rách bươm và tôi nghĩ, nếu dán lại, tôi có thể dùng thêm một tháng nữa và có lẽ như vậy là đủ. Tôi đoán điều này khá khác biệt so với những người có thu nhập thấp, những người chấp nhận rằng đây là cách mọi thứ sẽ diễn ra.”
Nếu buộc phải sống dựa vào một nguồn thu nhập trong thời gian dài hơn, cô cho biết họ có thể phải xem xét lại khả năng chi trả khoản vay thế chấp. Khi chồng cô tìm được việc làm mới, thu nhập có thể sẽ thấp hơn.
Họ cũng đang cố gắng cắt giảm hóa đơn tiền điện.
“Chúng tôi không quá khắt khe, nhưng cố gắng hạn chế thời gian tắm của các con một chút và suy nghĩ xem cần sưởi ấm phòng nào, đại loại thế,” cô nói.
Jess cho biết, nhìn chung, nhiều người dường như vẫn đang gặp khó khăn.
“Tôi cảm thấy nhiều người đang ở trong hoàn cảnh của chúng tôi, tự hỏi ‘liệu có cần mua cà phê bên ngoài không’ hay ‘tôi tự làm bữa trưa ở nhà mỗi ngày’,” cô nói. “Những người làm trong khu vực công, ít nhất, ngay cả khi có việc làm, bạn cũng có tâm lý ‘tốt hơn hết là nên hành xử như thể mình có thể mất việc bất cứ lúc nào’.”
Theo rnz.co.nz