Ngày Ngân sách 2025

Bà Helen Gilby, một bà mẹ hai con ở Christchurch, cho biết việc duy trì các chi phí cơ bản ngày càng khó khăn hơn mỗi năm.

“Các chi phí cơ bản, vốn chỉ có thể sắp xếp lại và cắt giảm đến một mức độ nhất định,” bà nói. “Khi tôi so sánh hóa đơn tiền điện từ tháng 5 đến tháng 7 năm nay với năm ngoái, chúng đã tăng khoảng 10%, và phí gia hạn bảo hiểm của tôi cũng cao hơn khoảng 20% trên tất cả các hợp đồng.”

Bà Gilby cho biết ngân sách mua sắm thực phẩm của bà không còn mua được nhiều như trước.

“Tôi liên tục phải xoay sở để đủ sống và thậm chí đã nghĩ đến việc tạm dừng đóng góp vào KiwiSaver để đối phó, nhưng điều đó đồng nghĩa với việc hy sinh an ninh tài chính tương lai để tồn tại ở hiện tại. Tôi cũng không tin tưởng nhiều rằng hệ thống lương hưu sẽ còn nguyên vẹn khi tôi đến tuổi nghỉ hưu.

“Thật sự rất khó để liên tục theo dõi và tính toán mọi thứ khi bạn có thu nhập thấp, và điều đó trở thành một nguồn lo lắng thường trực.”

Là một phụ huynh đơn thân, bà cho biết ngay cả khi được tăng lương, số tiền thực nhận của bà cũng sẽ không tăng đáng kể do các quy định giảm trừ áp dụng cho các khoản hỗ trợ của chính phủ.

Bà tính toán rằng một người ở vị trí của bà, nếu được tăng lương từ 100.000 đô la lên 130.000 đô la mỗi năm, thì mỗi tuần sau thuế cũng chỉ nhận thêm khoảng 200 đô la.

Dữ liệu từ Infometrics cho thấy thu nhập đã – hoặc chưa – theo kịp chi phí sinh hoạt tăng cao trong những năm gần đây.

Trong những năm ngay sau đại dịch Covid-19, các hộ gia đình có thu nhập thấp chịu áp lực lớn nhất, nhưng gần đây, áp lực đã chuyển sang các hộ có thu nhập cao hơn.

Từ năm 2020 đến nay, không ai tránh khỏi việc chi phí tăng cao hơn mức tăng thu nhập trong một năm nào đó.

Năm 2022, thu nhập trung bình của nhóm 20% người có thu nhập thấp nhất tăng 9% so với mức tăng chi phí sinh hoạt. Trong khi đó, nhóm người có thu nhập cao nhất tăng 4,9%.

Năm 2023, khi lạm phát tác động mạnh nhất, các hộ gia đình có thu nhập thấp nhất chứng kiến chi phí tăng 3,5% so với thu nhập. Nhóm có thu nhập cao nhất chỉ có mức tăng chi phí so với thu nhập là 1,8%.

Năm ngoái, nhóm 20% thu nhập thấp nhất có mức tăng thu nhập cao hơn chi phí 0,7%, và nhóm thấp thứ hai tăng 1,3%. Hai nhóm thu nhập cao nhất lại có mức tăng thu nhập thấp hơn mức tăng chi phí lần lượt là 1,7% và 1,3%.

Ông Gareth Kiernan, chuyên gia dự báo trưởng của Infometrics, cho biết các hộ gia đình có thu nhập cao hơn bị ảnh hưởng nặng nề hơn bởi lãi suất – yếu tố được ghi nhận trong dữ liệu này nhưng không nằm trong chỉ số lạm phát CPI.

“Trong năm 2022 và 2023, mọi thứ đều tăng giá, rất khó để tránh khỏi.”

Ông cho biết thị trường lao động vẫn đang suy yếu, đồng thời một đợt lạm phát khác lại xuất hiện “trong các lĩnh vực chi phí không thể tránh khỏi đối với người dân.”

“Trong năm nay, trung bình chúng ta có thể sẽ lại thụt lùi một chút.”

Ông David Verry, cố vấn tài chính tại North Shore Budgeting Services, cho biết những người có thu nhập thấp vẫn đang chịu đựng nhiều nhất.

Một số người có thu nhập giảm và không hiếm khi thấy tiền thuê nhà chiếm 50-70% thu nhập sau thuế. Ông nói thêm, những người có thu nhập thấp thường phải gánh các khoản nợ có lãi suất, điều này thường đẩy họ vào tình thế khó khăn cùng cực.

Một cố vấn tài chính khác, bà Shula Newland, cho biết việc tăng hóa đơn tiền điện đã giáng một đòn mạnh.

“Nhiều người đã nhận được hóa đơn tiền điện hơn 400 đô la – những khoản tiền khổng lồ.”

Các hộ gia đình có thu nhập thấp có nhiều khả năng phải cắt giảm chi tiêu cho thực phẩm và các nhu yếu phẩm khác, trong khi các hộ gia đình có thu nhập cao hơn thì cắt giảm chi tiêu cho giải trí, bà nói.

Tổ chức Consumer NZ cho biết 67% người dân liệt kê chi phí sinh hoạt là một trong ba mối lo ngại hàng đầu trong khảo sát tâm lý gần đây nhất của họ, đây là một con số kỷ lục – tăng từ 65% vào tháng 4 và 58% một năm trước. Hóa đơn thực phẩm và tiền điện là những mối quan tâm chính.

Trong một số trường hợp, những thay đổi kinh tế khác cũng tạo ra sự khác biệt.

Khi chồng của Jess mất việc trong khu vực công, sự chú ý của họ buộc phải tập trung vào ngân sách gia đình.

“Chúng tôi đã phải đối mặt với một sự sụt giảm lớn, rất lớn về thu nhập gia đình,” cô nói.

Cặp vợ chồng có hai con ở Wellington, mà RNZ đồng ý không nêu tên, có một khoản tiết kiệm có thể giúp đỡ phần nào. Tuy nhiên, Jess cho biết trong khi phải mất rất nhiều thời gian để tích lũy số tiền đó, nó lại biến mất với tốc độ đáng sợ.

“Thử thách cơ bản là cố gắng cắt giảm tối đa để khoản tiền đó biến mất chậm nhất có thể,” cô nói. “Chúng tôi may mắn có tiền tiết kiệm, nhưng điều không chắc chắn thực sự là chúng tôi sẽ ở trong tình huống này bao lâu.”

Ngay khi biết chồng mất việc, họ đã cắt giảm chi tiêu tùy ý. Họ cố gắng chỉ sử dụng xe điện và sạc qua đêm, cắt giảm đồ ăn mang về, cũng như cẩn thận hơn với chi tiêu thực phẩm và “phải nói không” với những yêu cầu tiền bạc của con cái tuổi teen.

“Chúng tôi khá may mắn vì có những thứ có thể cắt giảm, như đồ ăn mang về và trước đây chúng tôi có thuê người dọn dẹp.”

Giờ đây, khi những khoản chi như hóa đơn học phí thể thao của con cái đến, họ cảm thấy khá khác biệt. Cô cũng cố gắng trì hoãn chi tiêu, vì cô hy vọng việc giảm thu nhập chỉ là tạm thời.

“Giày đi làm của tôi đang rách nát và tôi nghĩ, nếu tôi dán lại, tôi có thể dùng thêm một tháng nữa và có lẽ như vậy là đủ. Tôi đoán điều này khá khác biệt so với những người có thu nhập thấp, những người phải chấp nhận rằng đây là cách mọi thứ sẽ diễn ra.”

Nếu buộc phải sống dựa vào một nguồn thu nhập trong thời gian dài hơn, cô cho biết họ có thể phải xem xét lại liệu có thể xoay sở với khoản vay thế chấp hay không. Khi chồng cô tìm được việc làm, thu nhập có thể sẽ thấp hơn.

Họ cũng đang cố gắng cắt giảm hóa đơn tiền điện.

“Chúng tôi không quá khắt khe, nhưng cố gắng hạn chế thời gian tắm của bọn trẻ và suy nghĩ xem cần sưởi ấm những phòng nào, đại loại vậy.”

Jess nói, nhìn chung, rất nhiều người dường như vẫn đang chật vật.

“Tôi cảm thấy rất nhiều người đang ở trong tình cảnh của chúng tôi, tự hỏi ‘liệu có cần mua cà phê bên ngoài không’ hay ‘tôi tự làm bữa trưa ở nhà mỗi ngày’,” cô nói. “Những người làm trong khu vực công, ít nhất, ngay cả khi có việc làm, cũng có cảm giác như ‘tốt hơn hết là nên hành xử như thể mình có thể mất việc’.”

Theo rnz.co.nz