Với số ca đột quỵ ở người dưới 55 tuổi đang gia tăng, việc nhận biết các dấu hiệu là điều cần thiết cho tất cả chúng ta. Bởi lẽ, não càng bị thiếu máu và oxy lâu, càng nhiều tế bào não chết đi, việc điều trị đột quỵ thực sự là một cuộc chạy đua với thời gian. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận diện những điều cần lưu ý.
Đột quỵ có thể xảy ra với bất kỳ ai, ở bất kỳ lứa tuổi nào và vào bất kỳ thời điểm nào. Số lượng ca đột quỵ ở người trưởng thành trẻ tuổi dưới 55 đang tăng trên toàn thế giới. Mỗi ngày tại Vương quốc Anh, khoảng 240 người phải trải qua những ảnh hưởng đau thương và thay đổi cuộc đời do đột quỵ.
Đột quỵ đôi khi được các bác sĩ và các chiến dịch nâng cao nhận thức về đột quỵ mô tả là một “cơn tấn công não” để giúp mọi người hiểu rằng đột quỵ cũng khẩn cấp và đe dọa tính mạng như một cơn đau tim. Cả hai đều xảy ra khi lưu lượng máu đột ngột bị cắt đứt, làm thiếu hụt oxy và chất dinh dưỡng cho các mô quan trọng.
Đột quỵ đôi khi được các bác sĩ và các chiến dịch nâng cao nhận thức về đột quỵ mô tả là một “cơn tấn công não”.
Có hai loại đột quỵ chính. Trong đột quỵ thiếu máu cục bộ, lưu lượng máu lên não bị tắc nghẽn, thường là do cục máu đông trong mạch máu. Khi thiếu oxy, các tế bào não bắt đầu chết, có thể gây mất khả năng vận động, nói, trí nhớ hoặc thậm chí tử vong. Trong đột quỵ xuất huyết, một mạch máu bên trong não bị vỡ. Điều này thường do huyết áp cao, làm suy yếu thành mạch máu và khiến chúng dễ vỡ hơn.
Điều trị đột quỵ là một cuộc chạy đua với thời gian vì, như các bác sĩ thường nói, “thời gian là não”: não càng bị thiếu máu và oxy lâu, càng nhiều tế bào não chết. Các phương pháp điều trị có thể làm tan hoặc loại bỏ cục máu đông trong đột quỵ thiếu máu cục bộ, hoặc hạ huyết áp cao nguy hiểm trong đột quỵ xuất huyết, phải được thực hiện nhanh chóng để hạn chế tổn thương não.
Bất kỳ ai nghi ngờ bị đột quỵ nên được đưa ngay bằng dịch vụ cấp cứu đến một đơn vị đột quỵ chuyên biệt. Bệnh nhân được nhập viện tại các đơn vị chuyên dụng này thường có kết quả tốt hơn vì họ nhận được sự chăm sóc chuyên môn từ các bác sĩ được đào tạo đặc biệt để xử lý đột quỵ.
Cách nhận biết dấu hiệu đột quỵ
Việc thiếu nhận biết sớm các triệu chứng đột quỵ có liên quan đến tỷ lệ tử vong cao hơn. Từ viết tắt “FAST” (Face – Mặt, Arm – Tay, Speech – Lời nói, Time – Thời gian) đã trở thành nền tảng của các chiến dịch nâng cao nhận thức về đột quỵ trong hơn 20 năm. Nó được phát triển như một công cụ sàng lọc nhanh để sử dụng trước khi nhập viện, giúp mọi người nhận biết các dấu hiệu đột quỵ và tìm kiếm sự giúp đỡ y tế khẩn cấp.
FAST nhấn mạnh các dấu hiệu cảnh báo đột quỵ phổ biến nhất, nhưng một số trường hợp đột quỵ lại biểu hiện khác. Để đảm bảo ít trường hợp bị bỏ sót hơn, các triệu chứng bổ sung như chóng mặt, thay đổi thị lực và mất thăng bằng đã được thêm vào, tạo ra từ viết tắt “BE FAST”.
- B = Balance (Thăng bằng). Đột ngột mất thăng bằng hoặc phối hợp, chóng mặt, hoặc cảm giác căn phòng đang quay.
- E = Eyes (Mắt). Đột ngột mờ mắt, mất thị lực ở một hoặc cả hai mắt, nhìn đôi, hoặc khó tập trung.
- F = Face (Mặt). Yếu hoặc không đều ở mặt, thường kèm theo một bên miệng hoặc mắt bị xệ.
- A = Arm (Tay) hoặc Leg (Chân). Yếu hoặc tê ở tay hoặc chân, thường ảnh hưởng đến một bên cơ thể.
- S = Speech (Lời nói). Khó nói, nói lắp, khó tìm từ, hoặc không thể nói rõ ràng.
- T = Time (Thời gian) để gọi xe cấp cứu. Ghi lại thời điểm các triệu chứng bắt đầu, vì điều này giúp các bác sĩ quyết định phương pháp điều trị hiệu quả nhất.
Ghi lại thời điểm các triệu chứng bắt đầu và gọi xe cấp cứu.
Các dấu hiệu cảnh báo khác
Các triệu chứng đột quỵ thường phát triển đột ngột và có thể khác nhau ở mỗi người. Một số người, đặc biệt là phụ nữ, có thể trải qua các triệu chứng đột quỵ không nằm trong từ viết tắt BE FAST. Phụ nữ ít được nhận diện là bị đột quỵ hơn vì các triệu chứng của họ có thể khác với nam giới. Chúng có thể bao gồm mệt mỏi đột ngột, lú lẫn, buồn nôn, ngất xỉu hoặc yếu toàn thân thay vì liệt rõ ràng hoặc nói lắp.
Các dấu hiệu khả dĩ khác cho bất kỳ ai bao gồm đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân, nôn mửa, khó nuốt, kích động hoặc mất trí nhớ đột ngột. Trong một số trường hợp, một người có thể ngã quỵ, mất ý thức hoặc bị co giật.
Đôi khi các triệu chứng đột quỵ chỉ kéo dài vài phút hoặc vài giờ trước khi biến mất hoàn toàn trong vòng 24 giờ. Điều này có thể cho thấy một cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA), đôi khi được gọi là “đột quỵ nhỏ”. TIA xảy ra khi nguồn cung cấp máu lên não bị gián đoạn trong thời gian ngắn, gây ra các triệu chứng tạm thời. Sự khác biệt giữa TIA và đột quỵ hoàn toàn là cục tắc nghẽn tự biến mất trước khi xảy ra tổn thương não vĩnh viễn. Tuy nhiên, TIA vẫn là một trường hợp cấp cứu y tế và là dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng rằng một cơn đột quỵ lớn có thể sớm xảy ra.
Tiến bộ công nghệ
Y học từ xa (telemedicine) đã trở thành một công cụ quan trọng giúp chẩn đoán nhanh chóng và điều trị sớm. Bằng cách sử dụng các liên kết video an toàn, nhân viên y tế có thể tham khảo ý kiến các chuyên gia đột quỵ tại bệnh viện theo thời gian thực, ngay cả khi vẫn đang ở hiện trường hoặc trên đường đến bệnh viện. Điều này cho phép chẩn đoán sớm, ra quyết định nhanh hơn và chuẩn bị điều trị ngay lập tức khi bệnh nhân đến.
Ví dụ, một số xe cứu thương hiện hoạt động như các đơn vị đột quỵ di động được trang bị máy quét hình ảnh não và thuốc làm tan cục máu đông. Tại London, các cuộc gọi video giữa các bác sĩ cấp cao và nhân viên y tế tại hiện trường cấp cứu đã giúp đẩy nhanh quá trình chăm sóc và hướng bệnh nhân đến trung tâm điều trị phù hợp nhất.
Trong khi y học từ xa kết nối các chuyên gia với nhân viên y tế đang di chuyển, các công cụ khác đang mang sự giúp đỡ y tế trực tiếp đến bệnh nhân chỉ trong vài khoảnh khắc sau cuộc gọi 999 (số cấp cứu). Ứng dụng GoodSAM ban đầu được phát triển để cải thiện tỷ lệ sống sót sau ngừng tim bằng cách cảnh báo những người phản ứng được đào tạo ở gần đó để bắt đầu hồi sức tim phổi (CPR) trước khi xe cứu thương đến. Nền tảng này sau đó đã mở rộng để hỗ trợ các trường hợp cấp cứu đe dọa tính mạng khác, bao gồm đột quỵ.
Khi ai đó gọi giúp đỡ, hệ thống sẽ xác định nhân viên hoặc tình nguyện viên được đào tạo lâm sàng trong khu vực và điều động họ đến hiện trường trong khi nhân viên y tế đang trên đường. Những người phản ứng này có thể cung cấp đánh giá nhanh, sơ cứu cơ bản và trấn an bệnh nhân cùng gia đình, đồng thời giúp đảm bảo rằng các thông tin quan trọng như thời điểm các triệu chứng bắt đầu đã sẵn sàng cho đội ngũ y tế đến. Bằng cách kết hợp công nghệ kỹ thuật số, tình nguyện viên được đào tạo và giao tiếp nhanh chóng, ứng dụng đang giúp thu hẹp khoảng cách quan trọng giữa thời điểm khởi phát triệu chứng và điều trị tại bệnh viện: giai đoạn mà, theo đúng nghĩa đen, mỗi phút đều quý giá.
Đột quỵ có thể xảy ra đột ngột và không có dấu hiệu cảnh báo, nhưng việc nhận biết nhanh chóng và được chăm sóc y tế kịp thời có thể tạo nên sự khác biệt giữa sự sống và cái chết. Học các dấu hiệu BE FAST và hành động ngay lập tức có thể cứu một mạng người, bảo vệ não bộ và duy trì khả năng nói, di chuyển và suy nghĩ của một người.
Theo 1news.co.nz