Bạn có nên loại bỏ các nhóm thực phẩm để giảm cân, đánh bay chứng đầy hơi và cải thiện sức khỏe? Và viêm nhiễm thực sự là gì? Các chuyên gia dinh dưỡng Lauren Ball và Emily Burch sẽ giải thích.
“Hãy loại bỏ hoàn toàn sữa. Bỏ gluten. Đừng bao giờ đụng đến đường nữa.” Hơn 20 triệu người đã xem các video TikTok liệt kê những quy tắc tương tự dưới danh nghĩa “chế độ ăn chống viêm”.
Lời hứa hẹn thật đơn giản: tránh xa toàn bộ các nhóm thực phẩm và bạn sẽ giảm cân, đánh bay đầy hơi, đồng thời cải thiện sức khỏe toàn diện.
Nhiều người mong muốn “đánh bay chứng đầy hơi”.
Tuy nhiên, dù ý tưởng ăn uống để giảm viêm có cơ sở khoa học, phiên bản trên mạng xã hội lại loại bỏ sự tinh tế và có nguy cơ trở thành một chế độ ăn kiêng hạn chế không cần thiết.
Hãy cùng tìm hiểu xem điều gì đang diễn ra.
VIÊM NHIỄM LÀ GÌ?
Mọi người thường nghĩ viêm nhiễm là thứ cần tránh bằng mọi giá, nhưng thực chất đây là một quá trình khỏe mạnh và bình thường, giúp cơ thể chữa lành và tự vệ chống lại nhiễm trùng, chấn thương hoặc bệnh tật. Nếu không có nó, chúng ta sẽ không thể hồi phục ngay cả từ những vết thương nhỏ.
Viêm nhiễm và hệ miễn dịch hoạt động cùng nhau: khi cơ thể nhận thấy chấn thương hoặc nhiễm trùng, hệ miễn dịch bắt đầu kích hoạt phản ứng viêm, đưa các tế bào miễn dịch, chất dinh dưỡng và oxy đến vùng bị ảnh hưởng. Điều này hỗ trợ quá trình chữa lành.
Viêm nhiễm có thể là ngắn hạn (cấp tính) hoặc dài hạn (mãn tính). Viêm cấp tính có lợi và là một phần của quá trình chữa lành bình thường. Ví dụ, một vết trầy xước ở đầu gối trở nên đỏ, sưng và ấm khi da đang phục hồi, hoặc một cổ họng bị đau sưng lên khi chống lại nhiễm trùng.
Ngược lại, viêm mãn tính có thể gây hại. Nó diễn ra ở mức độ thấp theo thời gian và thường không được chú ý, nhưng lại có liên quan đến nhiều bệnh mãn tính, bao gồm bệnh tim, tiểu đường loại 2 và ung thư.
Viêm cấp tính là một phần của quá trình chữa lành bình thường, trong khi viêm mãn tính có thể gây hại.
ĐIỀU GÌ GÂY RA VIÊM MÃN TÍNH?
Các yếu tố như tuổi tác, hút thuốc, lối sống ít vận động, béo phì, thay đổi nội tiết tố, căng thẳng và thói quen ngủ không đều đặn đều có liên quan đến viêm mãn tính.
Chế độ ăn uống cũng đóng một vai trò quan trọng. Một chế độ ăn kiểu phương Tây điển hình, giàu thực phẩm siêu chế biến như đồ nướng đóng gói, nước ngọt, thức ăn nhanh, thịt chế biến sẵn và bánh kẹo, đồng thời ít trái cây và rau tươi, có mối liên hệ chặt chẽ với mức độ viêm nhiễm cao hơn.
Hút thuốc có thể góp phần gây viêm mãn tính.
CHẾ ĐỘ ĂN CHỐNG VIÊM CÓ GIÚP ÍCH KHÔNG?
Có. Những gì chúng ta ăn có thể ảnh hưởng đến tình trạng viêm trong cơ thể. Các chế độ ăn giàu trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu và chất béo lành mạnh – và ít thực phẩm chế biến sẵn cùng đường bổ sung – có liên quan đến mức độ viêm nhiễm thấp hơn.
Chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải là ví dụ được nghiên cứu nhiều nhất. Nó chứa đầy rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt, hạt giống và dầu ô liu, cùng với lượng vừa phải cá, thịt gà, trứng và sữa, và rất ít thịt đỏ hoặc thịt chế biến sẵn cùng đường bổ sung.
Chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải là ví dụ được nghiên cứu nhiều nhất về một chế độ ăn giúp giảm mức độ viêm nhiễm.
Năm 2022, các nhà nghiên cứu đã xem xét bằng chứng tốt nhất hiện có và nhận thấy những người tuân theo chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải có mức độ các chỉ số viêm trong máu thấp hơn, cho thấy nó có thể giúp giảm viêm mãn tính.
Nghiên cứu ngày càng nhiều cũng cho thấy các chế độ ăn giàu thực phẩm chế biến sẵn và ít chất xơ có thể làm thay đổi sự cân bằng vi khuẩn trong đường ruột, điều này có thể góp phần gây ra tình trạng viêm mãn tính ở mức độ thấp.
TIKTOK ĐÚNG Ở ĐÂU… VÀ SAI Ở ĐÂU
ĐÚNG: PROBIOTICS CÓ THỂ HỮU ÍCH
Nhiều video TikTok khuyên dùng các chất bổ sung probiotic để giảm viêm, và có những nghiên cứu khoa học mới nổi ủng hộ điều này. Một đánh giá năm 2020 về các thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên (hình thức bằng chứng mạnh nhất) đã phát hiện ra rằng probiotics có thể làm giảm một số chỉ số viêm trong máu ở cả người khỏe mạnh và những người mắc bệnh.
Tuy nhiên, dù đầy hứa hẹn, các nhà nghiên cứu cảnh báo rằng cần có thêm nhiều nghiên cứu để xác định chủng và liều lượng nào là hiệu quả nhất.
Thực phẩm lên men và kombucha rất giàu probiotics.
SAI: “DANH SÁCH CẦN TRÁNH” (GLUTEN, SỮA) MÀ KHÔNG CÓ LÝ DO Y TẾ
Lời khuyên trên TikTok về việc tránh sữa hoặc gluten để giảm viêm không được khoa học ủng hộ mạnh mẽ đối với hầu hết mọi người.
Tình trạng viêm do sữa hoặc gluten thường chỉ xảy ra ở những người bị dị ứng hoặc bệnh celiac, trong trường hợp đó, việc hạn chế chế độ ăn uống theo chỉ định y tế là cần thiết. Loại bỏ chúng mà không có lý do sẽ gây ra những thiếu hụt dinh dưỡng không cần thiết.
Đối với dân số nói chung, các đánh giá hệ thống cho thấy các sản phẩm từ sữa thường có tác dụng trung tính hoặc thậm chí bảo vệ chống lại viêm nhiễm.
Hơn nữa, các thực phẩm như sữa chua, kefir và một số loại phô mai rất giàu probiotic, vốn có lợi trong việc giảm viêm.
Nhiều người tin rằng việc loại bỏ gluten sẽ làm giảm viêm mãn tính và tránh nó để giúp giải quyết các vấn đề về đường ruột hoặc mệt mỏi.
Tuy nhiên, có rất ít bằng chứng khoa học để chứng minh điều này. Trên thực tế, việc tiêu thụ ngũ cốc nguyên hạt đã được chứng minh là có tác động tích cực đến tình trạng sức khỏe bằng cách cải thiện tình trạng viêm.
Chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải vốn dĩ đã tránh hầu hết các thực phẩm chế biến sẵn, giàu gluten như bánh ngọt, bánh nướng, bánh mì trắng, thức ăn nhanh và đồ ăn vặt đóng gói. Nếu bạn cảm thấy nhạy cảm với gluten, cách ăn uống này tự nhiên sẽ giữ mức tiêu thụ của bạn ở mức thấp, mà không cần phải loại bỏ các loại ngũ cốc nguyên hạt bổ dưỡng có lợi cho sức khỏe.
Tốt nhất không nên ăn gluten trong các thực phẩm siêu chế biến, nhiều đường.
AI CÓ THỂ HƯỞNG LỢI TỪ CHẾ ĐỘ ĂN CHỐNG VIÊM?
Đối với những người mắc một số bệnh lý nhất định, một chế độ ăn uống chống viêm có thể đóng vai trò hữu ích bên cạnh việc chăm sóc y tế thông thường.
Nghiên cứu cho thấy những lợi ích tiềm năng đối với các tình trạng như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), lạc nội mạc tử cung, các bệnh tự miễn và viêm khớp, nơi viêm mãn tính góp phần gây ra các triệu chứng hoặc tiến triển bệnh.
Trong những trường hợp này, các phương pháp ăn kiêng nên được hướng dẫn bởi một chuyên gia dinh dưỡng được cấp phép để đảm bảo rằng những thay đổi là an toàn, cân bằng và phù hợp với nhu cầu cá nhân.
ĐIỀU CỐT LÕI CHO NGƯỜI KHỎE MẠNH
Nếu bạn là người khỏe mạnh, bạn không cần phải loại bỏ toàn bộ các nhóm thực phẩm để giảm viêm.
Thay vào đó, hãy tập trung vào sự cân bằng, đa dạng và các thực phẩm chế biến tối thiểu: về cơ bản là một chế độ ăn uống kiểu Địa Trung Hải. Hỗ trợ khả năng phòng vệ tự nhiên của cơ thể bằng một đĩa đầy màu sắc rau củ và trái cây, đủ chất xơ, chất béo lành mạnh như dầu ô liu và các loại hạt. Không cần đến “danh sách tránh” của TikTok.
Cùng với một chế độ ăn uống cân bằng, việc năng động về thể chất, ngủ đủ giấc, chỉ uống một lượng nhỏ rượu và không hút thuốc đều giúp cơ thể kiểm soát viêm nhiễm. Những thói quen lành mạnh này cùng nhau tăng cường hệ miễn dịch và giảm nguy cơ mắc bệnh mãn tính.
Bài viết được thực hiện bởi Lauren Ball, Giáo sư Sức khỏe Cộng đồng và Hạnh phúc, Đại học Queensland, Úc; Emily Burch, Chuyên gia Dinh dưỡng được cấp phép và Giảng viên, Đại học Southern Cross, Lismore, Úc. Bài viết này được tái bản từ The Conversation theo giấy phép Creative Commons.
Theo 1news.co.nz