Ngân sách dành cho hệ thống vé giao thông công cộng quốc gia Motu Move – một dự án trị giá 1,4 tỷ USD đang bị trì hoãn nghiêm trọng – đang phải chịu “áp lực lớn”, theo kết quả đánh giá quan trọng.
Báo cáo này chỉ ra “khả năng rất cao sẽ có thêm nhiều sự chậm trễ đáng kể” cho chương trình và việc không thể hoàn thành toàn bộ phạm vi công việc trong giá trị hợp đồng đã cam kết. Theo phiên bản báo cáo dài 26 trang của LEK Consulting (đã được biên tập kỹ lưỡng), dự án cũng làm lộ rõ những căng thẳng giữa nhà cung cấp đa quốc gia Cubic (đơn vị đang triển khai hệ thống) và các hội đồng địa phương về việc thực hiện Motu Move.
Tuy nhiên, đánh giá này, dù cho rằng dự án giao thông công cộng còn thiếu kiến thức chuyên sâu về lĩnh vực này, vẫn kết luận rằng “không có lý do xác đáng” để dừng dự án. Khả năng phát sinh chi phí vượt mức sẽ là một đòn giáng nữa vào Giải pháp Vé Quốc gia (NTS), vốn đã bị Bộ trưởng giám sát chặt chẽ hơn trong những tháng gần đây.
Dự án đã được “khởi động lại” sau đợt đánh giá, nhưng báo cáo ngày 30 tháng 7 này chỉ mới được công bố trong tuần này. Việc công bố các phát hiện của đợt đánh giá diễn ra trước khi hệ thống thanh toán không tiếp xúc Motu Move được triển khai trên các tuyến xe buýt ở Christchurch vào tháng 11. Theo người phát ngôn của NZTA, một “lịch trình triển khai khu vực” đã được sửa đổi cho phần còn lại của đất nước sẽ được công bố vào tuần tới.
Ưu tiên triển khai tại Wellington
Do những chậm trễ “diễn ra liên tục và kéo dài”, báo cáo đánh giá cho thấy “cả ngân sách của NTS lẫn ngân sách của các cơ quan giao thông công cộng đều chịu áp lực” vì phải duy trì các hệ thống hiện có như Metrocard của Christchurch và Snapper của Wellington. Các nhà đánh giá khuyến nghị “khẩn cấp” đảm bảo các hệ thống cũ này có thể tiếp tục hoạt động trong khi hệ thống quốc gia mới vẫn đang đối mặt với nhiều trì hoãn. Họ cũng kêu gọi hoãn việc triển khai tại 10 khu vực đang sử dụng hệ thống Bee Card để ưu tiên cho vùng Greater Wellington, nơi có “nhu cầu cấp thiết hơn”.
Hợp đồng của Snapper với Metlink dự kiến sẽ hết hạn vào cuối năm tới. Chủ tịch ủy ban giao thông của Hội đồng Vùng Greater Wellington, ông Thomas Nash, trước đó đã nói với 1News rằng họ muốn kích hoạt thanh toán không tiếp xúc trên phương tiện công cộng càng sớm càng tốt – ngay cả khi điều đó đòi hỏi phải nâng cấp hệ thống Snapper hiện có.
Căng thẳng giữa các khu vực về hệ thống Motu Move mới đã thể hiện rõ trong báo cáo của các nhà đánh giá, bao gồm cả vấn đề về ưu đãi giá vé – các khoản giảm giá áp dụng cho nhiều đối tượng người dùng khác nhau tùy theo tình trạng của họ, chẳng hạn như giảm giá cho trẻ em hoặc chủ thẻ SuperGold. Trong khi đó, Sở Giao thông Auckland đã thông báo với NZTA vào tháng 5 rằng họ sẽ hoãn công việc thiết kế chuyển đổi sang Motu Move cho đến sau khi cuộc đánh giá được thực hiện, “do những thách thức và rủi ro của chương trình”, theo thông tin gửi Bộ trưởng Giao thông Chris Bishop.
Một phát hiện quan trọng trong báo cáo của LEK là “phạm vi mà NTS cần cung cấp chưa được xác định rõ ràng và đang thay đổi theo tiến độ chương trình”, với các yêu cầu ngày càng trở nên “mơ hồ” kể từ khi chúng được phát triển cách đây 5 năm. Các vấn đề về quản trị cũng được nêu bật, và báo cáo cho rằng kiến thức về giao thông công cộng và hệ thống vé chỉ tồn tại ở “những nhóm nhỏ” trong đội ngũ dự án.
Nhà cung cấp hệ thống đa quốc gia của Mỹ, Cubic, cũng được nêu tên trong báo cáo với yêu cầu cần cam kết nhiều hơn “chuyên môn toàn cầu” cho dự án tại New Zealand.
Trước đó, đã có báo cáo rằng nhà cung cấp công nghệ chịu trách nhiệm xây dựng hệ thống đã gặp phải các vấn đề về năng lực trong quá trình phát triển. Các nhà đánh giá viết rằng Motu Move dường như đã “ở thế bị động ngay từ đầu”, khi dự án “được khởi động mà không có một số thành viên chủ chốt của đội ngũ Cubic có hiểu biết vững chắc về hệ thống vé hoặc chương trình”.
Người phát ngôn của công ty cho biết: “Chúng tôi hoan nghênh và ghi nhận những khuyến nghị mang tính xây dựng được nêu trong báo cáo đánh giá độc lập. Tiến độ thực sự đã được thực hiện kể từ khi cuộc đánh giá được ủy quyền, cách đây vài tháng”.
Các phần của báo cáo đánh giá có chứa “thông tin nhạy cảm về thương mại” đã bị biên tập. Theo người phát ngôn của NZTA vào đầu tháng 9, các hành động đã được thực hiện đối với 10 khuyến nghị chính và 32 khuyến nghị phụ từ báo cáo, bao gồm “đảm bảo cam kết nguồn lực thực tế từ tất cả các đối tác NTS”.
Trong số đó, “ba trong số 10 khuyến nghị chính và 13 trong số 32 khuyến nghị phụ đã được hoàn thành, và số còn lại đang được khẩn trương giải quyết”.
Nguồn cơn của sự chậm trễ
Một báo cáo đánh giá riêng của NZTA vào tháng 7 cho thấy tỷ lệ lợi ích-chi phí của NTS đã giảm từ 1,73 xuống 1,42, chủ yếu do chi phí kéo dài của các hệ thống cũ và các chi phí liên quan đến sự chậm trễ khác, theo thông tin gửi Bộ trưởng Bishop. Ông Bishop trước đó đã bày tỏ lo ngại về dự án và cho rằng nó cần phải “trở lại đúng hướng”. Tháng trước, các quan chức tiết lộ thời gian hoàn thành của Motu Move đã bị lùi lại một năm, với hệ thống hoàn chỉnh dự kiến chỉ có thể ra mắt vào cuối năm 2027.
Cùng thời điểm công bố, NZTA cũng thông báo rằng thanh toán không tiếp xúc sẽ được triển khai cho các chuyến xe buýt và phà ở Canterbury từ giữa tháng 11. Điều này diễn ra chỉ vài tuần sau khi Chính phủ công bố giới thiệu NTS (Hệ thống vé quốc gia) vào năm 2024.
Điều này có nghĩa là hành khách sẽ có thể sử dụng thẻ ghi nợ và thẻ tín dụng không tiếp xúc hoặc thanh toán qua điện thoại để hoàn tất các chuyến đi ở Christchurch, Waimakariri và Selwyn.
Tuy nhiên, việc ra mắt đi kèm với một số lưu ý, đó là hệ thống Metrocard hiện có của khu vực vẫn sẽ được sử dụng cho những người được hưởng ưu đãi và những người muốn sử dụng thẻ trả trước. Sẽ không có thẻ Motu Move nào được phát hành trong đợt triển khai tháng 11 này.
Không giống như các trung tâm lớn khác, Metro Canterbury cũng sử dụng hệ thống giá vé cố định trên xe buýt, với tất cả các chuyến đi tiêu chuẩn đều có giá 3 USD, nghĩa là hệ thống mới chỉ tính một loại vé duy nhất.
Theo 1news.co.nz