Hàng ngàn trẻ em Māori (tamariki) đang nằm trong danh sách chờ để được vào học tại các trường mầm non kōhanga reo, khi nhu cầu về giáo dục hoàn toàn bằng tiếng bản địa tăng vọt. Quỹ Tín thác Quốc gia Kōhanga Reo cho biết họ đã bị thiếu hụt ngân sách nghiêm trọng trong nhiều năm và không thể phát triển nếu tình hình này không thay đổi. Trường Te Kōhanga Reo o Upokoiri ki Ōmahu ở Hawke’s Bay đã mở cửa trở lại sau ba năm kể từ khi bão Gabrielle tàn phá khu vực, gây ra lũ lụt và thiệt hại trên diện rộng. Nằm trong một trong những cộng đồng bị ảnh hưởng nặng nề nhất, Ōmahu, cách Hastings 10 km về phía tây bắc, các tòa nhà của trường đã bị hư hại nghiêm trọng, buộc phải đóng cửa. Tuần này, trường đã hân hoan chào đón các em tamariki trở lại cơ sở mới được cải tạo.
Bà Esmae Hungahunga, chủ tịch của kōhanga reo, cho biết đây là một ngày trọng đại đối với cộng đồng vẫn đang chịu ảnh hưởng của bão Gabrielle. “Ngày hôm nay có ý nghĩa vô cùng lớn lao, bởi vì hầu hết mọi người đã mất tất cả trong cơn bão Gabrielle và kōhanga giống như một điểm tựa vững chắc của họ. Vì vậy, đối với họ, đây là một cộng đồng kiên cường và họ vẫn tiếp tục nỗ lực để bắt đầu lại từ đầu.”
Bà Hungahunga cho biết trường kōhanga được cấp phép tiếp nhận 33 trẻ tamariki, và danh sách chờ hiện tại là “rất lớn”, nhưng họ sẽ nhận những em mà họ có thể. “Tất cả phụ huynh đều muốn đăng ký, và chúng tôi liên tục nhận được các cuộc gọi hỏi thăm. Đôi khi họ hơi khó chịu vì cứ phải gọi điện mãi, nhưng tôi tin rằng chúng tôi sẽ lấp đầy các chỗ trống trong vài tháng tới, có lẽ vậy?”
Heke Huata, tổng giám đốc Quỹ Tín thác Quốc gia Te Kōhanga Reo, tin rằng các cựu học sinh kōhanga như Nghị sĩ Te Pāti Māori Hana-Rawhiti Maipi-Clarke và Te Arikinui Kuini Nga wai hono it te po đang truyền cảm hứng cho các bậc phụ huynh gửi con em mình đến kōhanga. “Họ là những hình mẫu tuyệt vời cho chúng ta, vậy ai lại không muốn ở kōhanga chứ? Được học ở kōhanga thật tuyệt vời.”
Những con số đã chứng minh điều đó. Chủ tịch Quỹ Tín thác Quốc gia Te Kōhanga Reo, Raniera Procter, cho biết hiện có 9.200 trẻ tamariki đang theo học trên khắp cả nước. “18 tháng trước, chúng tôi chỉ có hơn 8.000 trẻ mokopuna (cháu), vì vậy đã có một sự gia tăng đáng kể về số lượng trẻ – tăng 12%.” “Điều này đi kèm với những thách thức riêng – về nhân sự (kaimahi), cơ sở vật chất (whare), phương tiện di chuyển (vans) – tất cả những thứ tương tự, nhưng nó cho thấy một khát khao thực sự của người Māori muốn khôi phục văn hóa, di sản và những giá trị quý báu của mình – ngôn ngữ (reo), phong tục (tikanga) và những điều tương tự.”
Ông cho biết danh sách chờ dài cũng là một vấn đề trên toàn quốc, với số lượng xác nhận là 1.200 trẻ trên 420 trường kōhanga reo. Tuy nhiên, vì dữ liệu phụ thuộc vào quy trình hành chính, ông tin rằng con số thực tế còn cao hơn nhiều. “Chúng tôi vừa đi khảo sát về và chúng tôi đang nói đến, hai đến ba trăm trẻ em ở mỗi vùng, vì vậy ước tính con số này gần hơn 2.000.”
Gia Đình Trong Danh Sách Chờ
Bà Zara Ngapeka, một người mẹ bốn con ở Auckland, đã cho con trai ba tuổi của mình vào danh sách chờ suốt hai năm qua và vẫn đang tiếp tục. Bà cho biết điều quan trọng đối với bà là con trai phải biết về văn hóa và nguồn cội của mình, để truyền lại kiến thức đó. “Hy vọng cháu có thể tiếp nối những gì chúng tôi đang làm đúng đắn cho các cháu, để truyền lại qua nhiều thế hệ.”
Hai người con lớn của bà Ngapeka đã từng theo học kōhanga reo ở Rawene, vùng Far North, và bà mô tả quá trình chuyển tiếp là “dễ dàng”. Trong thời gian chờ đợi, bà và con gái đang bắt đầu một khóa học ngôn ngữ (reo) với Te Wānanga o Aotearoa để nâng cao khả năng ngôn ngữ của họ – “để tất cả chúng tôi, với tư cách là một gia đình (whānau), có thể thực sự bắt nhịp được.”
Bà nói thêm: “Chúng tôi cố gắng trò chuyện (kōrero) nhiều nhất có thể. Tôi không nói trôi chảy, nhưng một chút còn hơn không có gì.”
Các Chính Trị Gia Nói Gì
Nghị sĩ Te Pāti Māori và cựu học sinh kōhanga reo Hana-Rawhiti Maipi-Clarke cho biết có tới 2.000 trẻ em trên khắp đất nước (motu) đã bị từ chối quyền và cơ hội tiếp cận tiếng Māori (te reo Māori) cùng văn hóa của mình.
“Thực tế phũ phàng đối với các gia đình (whānau) trên khắp đất nước là họ phải đăng ký cho con em mình vào kōhanga reo ngay từ khi chúng còn trong bụng mẹ.”
Bà tiết lộ rằng khi còn nhỏ, bà cũng từng nằm trong danh sách chờ – “và 20 năm sau, chúng ta vẫn đang ở trong tình trạng tương tự.”
Quỹ Tín thác Quốc gia Te Kōhanga Reo cho biết việc các chính phủ liên tiếp thiếu đầu tư đã khiến họ không đủ khả năng đáp ứng nhu cầu. Ông Procter nói: “Năm ngoái, chúng tôi nhận được 4,3 triệu đô la để giải quyết vấn đề của 1.200 trẻ mokopuna.”
Năm 2024, Chính phủ đã công bố khoản tăng cường tài trợ 12 triệu đô la trong bốn năm, bổ sung vào ngân sách cơ bản hàng năm 5 triệu đô la dành cho bảo trì và sửa chữa tài sản.
Ông Procter cho biết: “Chúng tôi đã thực hiện được 16 dự án, hoàn thành công việc, các chương trình về tài sản – điều này đã tăng khả năng tiếp nhận của chúng tôi thêm khoảng 120 chỗ.”
Ông nói đó là một “giọt nước đúng chỗ”, nhưng vẫn là sự tiếp nối của việc thiếu đầu tư vào kōhanga reo. “Đó là lịch sử của phong trào này, và vì vậy, dù đáng thất vọng, nhưng đối với chúng tôi thì không bất ngờ. Chúng tôi tồn tại nhờ vào sự tằn tiện hết mức.”
Thứ trưởng Bộ Giáo dục David Seymour cho biết các trường kōhanga được cấp vốn dựa trên số lượng học sinh. “Về vốn đầu tư, chúng tôi đã làm được một chút ở đó. Có lẽ chúng tôi sẽ làm nhiều hơn trong tương lai.”
Tuy nhiên, nhiều người lo ngại rằng trẻ em sẽ bỏ lỡ nhiều năm tiếp xúc với ngôn ngữ trong khi chờ đợi.
Bà Maipi-Clarke nói: “Và thật không may, đối với phần lớn trẻ em trên khắp đất nước, cha mẹ các em không phải là người nói ngôn ngữ trôi chảy, và để vào được wharekura và kura kaupapa hay giáo dục Māori, bạn phải có một số kiến thức cơ bản về tiếng Māori (te reo).”
Theo 1news.co.nz