Chính phủ Tự trị Bougainville (ABG) đang gay gắt chỉ trích New Zealand (Aotearoa) về sự hiện diện của một chiếc máy bay vận tải Hercules thuộc Lực lượng Quốc phòng New Zealand (NZDF) tại khu vực.
Chiếc máy bay Hercules đã hạ cánh xuống Buka, thuộc khu vực tự trị của Papua New Guinea, vào thứ Năm tuần trước để cung cấp hàng viện trợ nhân đạo. Sự hiện diện này nằm trong khuôn khổ một loạt các hoạt động quân sự do Lực lượng Quốc phòng Papua New Guinea (PNGDF) điều phối, với sự tham gia của mười quốc gia.
Tổng chưởng lý Bougainville, ông Ezekiel Massat, cho biết việc máy bay bay và hạ cánh ở Buka đã vi phạm Thỏa thuận Hòa bình Bougainville (BPA) vì chính phủ của ông không hề có thông tin trước. Việc hạ cánh cũng diễn ra một ngày trước khi khu vực này tiến hành bỏ phiếu cho cuộc tổng tuyển cử của mình.
Thỏa thuận BPA quy định rằng mặc dù PNGDF có thể tiến hành các hoạt động ở Bougainville, nhưng họ phải tham vấn cả chính phủ của mình và chính phủ Bougainville trước khi thực hiện.
Ông Massat cho biết nguyên tắc này là nền tảng của thỏa thuận và phản ánh lịch sử đen tối cùng những vết thương lòng từ cuộc nội chiến và khủng hoảng kéo dài mười năm của Bougainville.
Ông nói: “Những gì chúng tôi đã chứng kiến trong cuộc khủng hoảng là việc chính phủ PNG đơn phương tuyên bố tình trạng khẩn cấp. Dựa trên đó, quân đội đã tiến vào Bougainville, không chỉ Lực lượng Quốc phòng PNG mà còn sử dụng các thiết bị quân sự từ Chính phủ Úc, và điều đó đã gây ra những vụ lạm dụng nhân quyền nghiêm trọng.”
Hơn 20.000 người được cho là đã thiệt mạng trong cuộc xung đột. Nhiều người đã biến mất mà không được tìm thấy. Độc lập khỏi Papua New Guinea vẫn là một vấn đề then chốt đối với khu vực này.
Ông Massat khẳng định không có lý do gì để bác bỏ Thỏa thuận Hòa bình, và New Zealand phải hiểu rõ điều này hơn ai hết, bởi vì nước này đã tham gia vào việc hòa giải và duy trì hòa bình trong khu vực gần 30 năm.
Ông Massat kể lại: “Chị em gái và con gái của tôi đã bị hãm hiếp. Các bạn biết những bức ảnh nổi tiếng về nhân quyền ở Nam Phi, nơi lốp xe bị tẩm xăng và quấn quanh cổ người dân không? Điều đó đã xảy ra ở Bougainville, ngay tại khu vực bầu cử của tôi.”
“Tôi sẽ không ngồi yên và chấp nhận bất kỳ lời giải thích ngu ngốc nào từ chính phủ New Zealand rằng họ đã có giấy phép hạ cánh,” ông nhấn mạnh.
“Trong số tất cả mọi người, chính phủ New Zealand phải là những người đầu tiên biết về Thỏa thuận Hòa bình Bougainville. Họ đã ở đây. Họ đã ở đây từ ngày đầu tiên. Chúng tôi có một người điều phối từ New Zealand. Cảnh sát New Zealand vẫn đang đóng một vai trò lớn ở Bougainville,” ông Massat nói thêm.
Trong một tuyên bố, NZDF cho biết họ đã nhận được giấy phép bay trong không phận Papua New Guinea.
Ngoại trưởng Winston Peters cũng thừa nhận sự không hài lòng của ABG, và một phát ngôn viên từ văn phòng của ông đã nhắc lại sứ mệnh nhân đạo của chiếc máy bay, bao gồm việc vận chuyển thiết bị sơ cứu, sách và quần áo.
Người phát ngôn cho biết: “Như Tổng chưởng lý đã lưu ý, New Zealand có một mối quan hệ lâu dài và đáng tự hào với Bougainville.”
“Bộ trưởng nhận thức được những bình luận công khai của Tổng chưởng lý về vấn đề này. Ông ấy rất sẵn lòng kết nối lại với Tổng chưởng lý, hoặc một đại diện phù hợp khác của Chính phủ Tự trị Bougainville, vào thời điểm thích hợp để thảo luận về vấn đề này,” người phát ngôn nói thêm.
Ông Massat cho biết ông không loại trừ khả năng lỗi của con người trong một cơ quan chính phủ có thể đã dẫn đến việc thiếu tham vấn cần thiết.
“Chánh văn phòng đã được chỉ đạo làm rõ vấn đề này,” ông nói.
Thủ tướng Papua New Guinea James Marape đã không phản hồi yêu cầu bình luận.
Trong khi đó, việc kiểm phiếu cho cuộc bầu cử ở Bougainville dự kiến sẽ diễn ra trong hôm nay.
Việc kiểm phiếu ban đầu được lên kế hoạch bắt đầu vào thứ Ba nhưng đã bị trì hoãn do lũ lụt nghiêm trọng, làm gián đoạn việc vận chuyển các thùng phiếu.
Theo rnz.co.nz