Chánh án cho biết hệ thống tư pháp của đất nước đang chịu áp lực đáng kể khi bà công bố báo cáo thường niên về ngành tư pháp.
Báo cáo thường niên này nhằm mục đích giúp công chúng hiểu rõ hơn về hệ thống tòa án và mở ra cơ hội để giám sát.
Trong báo cáo, Chánh án Dame Helen Winkelmann cho biết những vấn đề như chậm trễ tại các tòa án do thiếu nguồn lực, thiếu luật sư tham gia hỗ trợ pháp lý, và khả năng tiếp cận công lý đều là những trọng tâm mà ngành tư pháp đang chú ý.
Số lượng các phiên tòa xét xử những tội danh nghiêm trọng nhất như giết người, ngộ sát và cố ý giết người đã gia tăng, chiếm tới 76% tổng số các vụ án hình sự mới tại Tòa án Tối cao.
Tuy nhiên, báo cáo cũng lưu ý rằng điều này không có nghĩa là tổng số vụ án hình sự đang được xử lý tại Tòa án tăng lên, mà thực tế đã giảm từ 162 xuống 155 vụ vào năm 2024.
Báo cáo chỉ ra một xu hướng chung là các phiên tòa hình sự ngày càng kéo dài và phức tạp hơn.
Số ngày trung bình cho mỗi phiên tòa đã tăng lên mức cao kỷ lục 17,17 ngày, tăng 18% so với năm 2021, khi mức trung bình là 14,4 ngày mỗi phiên.
Báo cáo cho biết, nguyên nhân là do sự gia tăng số lượng các phiên tòa có nhiều bị cáo, lượng bằng chứng được đệ trình cần được kiểm tra tại tòa án tăng lên, và số lượng cáo buộc đối với mỗi bị cáo cũng nhiều hơn.
Báo cáo cũng ghi nhận sự gia tăng mạnh mẽ về số lượng các vụ thanh lý công ty và thủ tục phá sản, với riêng số lượng phiên điều trần về phá sản đã tăng 36% so với năm 2023.
Báo cáo nêu rõ: “Có quá nhiều sự chậm trễ trong các vụ án dân sự tại Tòa án Tối cao.”
“Cũng như trong các vụ án hình sự, các phiên tòa dân sự đang trở nên phức tạp và kéo dài hơn. Ngoài ra, các vụ án hình sự được ưu tiên hơn dân sự vì tại Tòa án Tối cao, các phiên tòa hình sự thường liên quan đến bị cáo đang bị giam giữ.”
Bà Winkelmann cho biết đất nước này xếp thứ sáu trong số 142 quốc gia trên Chỉ số Pháp quyền của Dự án Tư pháp Thế giới, và nằm trong số ít các quốc gia mà pháp quyền không bị suy yếu trong năm từ ngày 1 tháng 1 đến ngày 31 tháng 12 năm 2024.
Bà Winkelmann nhận định: “Pháp quyền gần đây đã được nhắc đến rất nhiều trên các phương tiện truyền thông, do những lo ngại rằng ở một số quốc gia, nó đang bị tấn công.”
“Dự án Tư pháp Thế giới, một tổ chức chuyên theo dõi và thúc đẩy pháp quyền trên toàn cầu, báo cáo rằng từ năm 2023 đến năm 2024, pháp quyền thực sự đã suy yếu ở đa số các quốc gia.”
Báo cáo của dự án mô tả sự tiếp diễn của các xu hướng độc đoán toàn cầu, với quyền hành pháp ít có khả năng bị hạn chế bởi tòa án, cơ quan lập pháp hoặc các trung tâm quyền lực thể chế, bà cho biết.
“Chúng tôi thuộc nhóm thiểu số các quốc gia mà pháp quyền không bị suy yếu trong năm được khảo sát. Mặc dù vậy, New Zealand không thể tự mãn. Như các sự kiện thế giới đã cho thấy, pháp quyền là một điều mong manh.”
Bà Winkelmann nhấn mạnh một số điểm chính trong báo cáo của mình, như khả năng tiếp cận công lý và những nỗ lực đang được thực hiện để tăng cường khả năng tiếp cận cho người khuyết tật, tầm quan trọng của vấn đề này đã được Ủy ban Hoàng gia Điều tra về Lạm dụng trong Chăm sóc của Nhà nước và Tôn giáo nhấn mạnh.
Báo cáo cho biết: “Ngành tư pháp nhận thức rõ những tác động của sự chậm trễ.”
“Giải quyết các nguyên nhân gây chậm trễ là một ưu tiên. Sự chậm trễ trong các thủ tục tố tụng tại tòa án là một vấn đề ảnh hưởng đến các cá nhân đang chờ xét xử và những người đang chờ phán quyết hoặc quyết định của tòa án. Nó cũng tác động đến nhận thức của công chúng về hệ thống tư pháp và tính hợp pháp của các tòa án.”
Báo cáo cho biết, tình trạng thiếu hụt nhân sự chủ chốt như công tố viên cảnh sát, luật sư bào chữa và nhà tâm lý học đã ảnh hưởng đến tốc độ bắt đầu và kết thúc các phiên tòa và tuyên án ở một số vùng của đất nước.
Trong năm tài chính 2024, có 4.175 tù nhân đang chờ xét xử hoặc tuyên án, nhiều hơn hơn 200 người so với năm trước (3.930 tù nhân vào năm 2023).
Báo cáo cho biết một số chậm trễ là do các vấn đề hệ thống, trong khi những vấn đề khác liên quan đến hạn chế về nguồn lực như số lượng phòng xử án hiện có.
Bà Winkelmann đã mô tả kế hoạch của ngành tư pháp nhằm sử dụng các công cụ AI và quản lý tác động của AI đối với công việc của tòa án.
Một mối lo ngại nghiêm trọng là việc các luật sư lựa chọn không cung cấp dịch vụ của họ thông qua hệ thống hỗ trợ pháp lý, bà Winkelmann cho biết.
Báo cáo nhận định: “Việc không thể tiếp cận đại diện pháp lý là một rào cản đối với việc tiếp cận công lý.”
“Do đó, ngành tư pháp lo ngại khi giới luật sư báo cáo rằng họ đang chịu áp lực đáng kể.”
Báo cáo cho biết, ngưỡng đủ điều kiện cho những người cần đại diện pháp lý được đặt ở mức thấp không thể chấp nhận, điều này có nghĩa là nhiều người không đủ khả năng chi trả cho tư vấn pháp lý vẫn không đủ điều kiện nhận hỗ trợ pháp lý.
Báo cáo nêu rõ: “Đối với những luật sư sẵn sàng thực hiện công việc hỗ trợ pháp lý, [Chánh án Winkelmann] đã chỉ ra sự không đầy đủ của mức thù lao và gánh nặng hành chính rườm rà mà hệ thống hiện tại đặt lên họ.”
Theo rnz.co.nz