Đây là thời điểm mà một số người yêu thích, trong khi số khác lại ngao ngán. Giữa lễ Guy Fawkes và lễ hội Diwali, khắp các khu dân cư ở Aotearoa (tên gọi của New Zealand trong tiếng Maori) vang vọng tiếng pháo hoa nổ muộn về đêm. Đối với nhiều người, đây là dịp ăn mừng, nhưng với không ít người khác, đó lại là khoảng thời gian đáng ghét. Cứ đến tháng 11 hàng năm, mạng xã hội lại tràn ngập những cuộc tranh luận về việc cấm bán pháo hoa cho công chúng, nhưng mọi thứ vẫn chưa thay đổi. Vậy, những đề xuất cấm pháo hoa đang diễn ra như thế nào và chúng sẽ ảnh hưởng đến mọi người ra sao? Dưới đây là tổng quan về một cuộc tranh cãi nóng bỏng vẫn đang tiếp diễn.
Quy định hiện hành về việc bán pháo hoa là gì?
Pháo hoa chỉ được phép bán trong bốn ngày mỗi năm, từ ngày 2 tháng 11 đến hết ngày 5 tháng 11, tức ngày lễ Guy Fawkes. Chúng chỉ được bán cho người trên 18 tuổi và phải tuân thủ các quy định an toàn. Pháo hoa không được bán cho công chúng trừ khi đã được kiểm tra và có giấy chứng nhận pháo hoa xác nhận chúng đáp ứng các yêu cầu của Quy định về Chất nguy hiểm (Pháo hoa) năm 2001.
Những thay đổi này được thực hiện từ năm 2006 – trước đó, pháo hoa được bán trong 10 ngày và người từ 14 tuổi đã có thể mua. Chính phủ thời điểm đó cho biết họ đã không áp dụng lệnh cấm hoàn toàn nhưng bày tỏ sự thất vọng trước tình trạng thiệt hại và thương tích gia tăng, tờ New Zealand Herald đưa tin.
Ông James York từ Bad Boy Fireworks, một doanh nghiệp gia đình đã bán pháo hoa ở Auckland từ năm 1948, cho biết: “Thị trường được kiểm soát rất chặt chẽ. Thị trường đã thay đổi rất nhiều trong 10 năm qua, với ít nhà nhập khẩu hơn nhưng lại nhập khẩu các sản phẩm chất lượng cao hơn. Tất cả các nhà nhập khẩu đều hợp tác để tuân thủ quy định.”
Mặc dù thời gian bán bị hạn chế chặt chẽ, nhưng không có luật chung nào cấm sử dụng pháo hoa vào bất kỳ thời điểm nào trong năm. Các hạn chế về địa điểm sử dụng khác nhau tùy theo từng khu vực và có thể do hội đồng địa phương đặt ra. Nhiều nơi như Wellington và Auckland cấm sử dụng pháo hoa ở các không gian công cộng hoặc bãi biển, và chỉ cho phép sử dụng trong không gian riêng tư. Lệnh cấm pháo hoa tạm thời đã được Cơ quan Cứu hỏa và Khẩn cấp New Zealand áp đặt tại một số khu vực trong các trận bão lớn tuần trước.
Một số chuỗi cửa hàng lớn đã ngừng bán pháo hoa từ lâu. Countdown – nay là Woolworths – đã ngừng bán pháo hoa vào năm 2019, trong khi The Warehouse ngừng bán vào năm 2021, với lý do “chúng tôi không còn cảm thấy pháo hoa có chỗ trên kệ hàng của mình nữa”.
Liệu pháo hoa có bị cấm hoàn toàn?
Khó có khả năng chính phủ sẽ sớm đưa ra dự luật cấm bán pháo hoa cho công chúng. Nghị sĩ Quốc gia, người đã nhận được một kiến nghị kêu gọi cấm, nói với RNZ rằng “hoàn toàn không có ý định nào trong chương trình nghị sự của chính phủ để xem xét vấn đề này”.
Nghị sĩ Greg Fleming của khu vực Maungakiekie cho biết: “Vấn đề này nằm ngoài tầm ưu tiên của chúng tôi, khi mọi thứ đang tập trung vào tăng trưởng kinh tế và kiểm soát chi tiêu chính phủ, v.v.”
“Nếu muốn tiến hành, tôi nghĩ cơ hội tốt nhất là thông qua một dự luật của thành viên,” ông nói. Một dự luật của thành viên được rút ngẫu nhiên từ “hộp bánh quy” nổi tiếng của Hạ viện để xem xét – các vấn đề trước đây từng được rút ra từ hộp này bao gồm hôn nhân bình đẳng, quyền được chết êm ái, hoặc cải cách luật chống đánh đập trẻ em.
Kiến nghị kêu gọi cấm đã được 90.000 người ký – cùng với rất nhiều dấu chân động vật – và được trình lên Quốc hội vào tháng 7. Ông Fleming, phó chủ tịch ủy ban kiến nghị, cho biết hiện có ba kiến nghị về vấn đề này đang được Quốc hội xem xét.
Ai ủng hộ cấm – và ai phản đối?
Bà Christine Sumner, cán bộ khoa học của SPCA (Hiệp hội Ngăn chặn Bạo hành Động vật), cho biết SPCA và nhiều nhóm bảo vệ quyền động vật khác đã từ lâu kêu gọi cấm. Họ cho rằng các màn trình diễn pháo hoa hàng năm khiến động vật hoảng sợ.
Bà Nathalie Moolenschot, tổng giám đốc tiếp thị của Animates, gần đây cho biết: “Chúng tôi đã nhận được nhiều báo cáo về việc vật nuôi vượt rào bỏ trốn. Một chú chó Saint Bernard đã nhảy qua cửa sổ để cố gắng thoát khỏi tiếng ồn.”
Ông Cristin Dwyer, Trưởng phòng Dịch vụ Thú y (Động vật Lớn) của Hiệp hội Thú y New Zealand, cho biết: “Hàng năm, các bác sĩ thú y phải đến khám cho những con ngựa bị thương nặng do hoảng loạn, chạy xuyên qua hàng rào, cố gắng nhảy ra khỏi chuồng, hoặc chạy ra đường, gây nguy hiểm cho bản thân và người tham gia giao thông.”
SPCA cho biết, động lực cho lệnh cấm đang gia tăng. Bà Sumner nói: “Năm nay, số người ký kiến nghị kêu gọi cấm bán pháo hoa cá nhân nhiều hơn bao giờ hết, với tổng cộng 95.354 chữ ký cho ba kiến nghị đang được Ủy ban Tuyển chọn Kiến nghị xem xét. Điều này cho thấy rõ ràng rằng các hành động trước đây chưa đủ để giải quyết những lo ngại của công chúng; hiện trạng không thể duy trì.”
Tuy nhiên, những người bán pháo hoa lại không đồng ý với lệnh cấm hoàn toàn và kêu gọi sử dụng có trách nhiệm hơn. Ông York nói: “Chúng tôi tin rằng chỉ có một số ít người muốn cấm bán pháo hoa. Nếu pháo hoa bán lẻ bị cấm, điều này sẽ gây tổn hại đáng kể cho doanh nghiệp của chúng tôi và những người khác. Nó cũng sẽ gây hại cho hàng trăm người và gia đình bán pháo hoa trên khắp đất nước, bao gồm nhiều tổ chức từ thiện, sự kiện gây quỹ, v.v.”
Rất khó để có được bức tranh rõ ràng về số lượng người ủng hộ lệnh cấm, mặc dù một cuộc khảo sát năm 2023 do AA Insurance ủy quyền cho thấy 53% số người được hỏi ủng hộ lệnh cấm sử dụng pháo hoa giải trí, trong khi 20% khác muốn đi xa hơn và cấm hoàn toàn pháo hoa.
Điều gì sẽ xảy ra với các kiến nghị này?
Một phiên điều trần sẽ kết hợp cả ba kiến nghị về pháo hoa sẽ được tổ chức vào ngày 6 tháng 11, một ngày sau lễ Guy Fawkes. Ông Fleming vừa cười vừa nói: “Đó chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên nhưng tôi nghĩ đó là thời điểm thích hợp để tổ chức.”
Ủy ban kiến nghị sẽ lập báo cáo tổng kết các phiên điều trần và đưa ra khuyến nghị cho Hạ viện về các hành động khả thi, nếu có.
Bà Sumner của SPCA cho biết, 13 kiến nghị đã được trình lên Quốc hội trong quá khứ. Bà nói: “Các ủy ban trước đây xem xét các kiến nghị trong những năm gần đây đã chọn không đưa ra khuyến nghị nào, cho phép hiện trạng tiếp tục duy trì.”
“Mặc dù Ủy ban Tuyển chọn Kiến nghị đã đảm bảo vào năm 2021 rằng việc bán pháo hoa cá nhân sẽ giảm, nhưng doanh số bán hàng lại tăng lên, và sau đó là sự gia tăng các vụ cháy và cuộc gọi dịch vụ đến Cảnh sát New Zealand liên quan đến pháo hoa.”
Tuy nhiên, SPCA vẫn gửi một bản đệ trình về kiến nghị mới nhất này. Bà Sumner cho biết: “Chúng tôi sẽ tham dự phiên điều trần cho kiến nghị này để ủng hộ lệnh cấm bán và sử dụng pháo hoa cá nhân ở New Zealand.”
Ông Fleming cho biết cá nhân ông đã dần chấp nhận ý tưởng về một lệnh cấm nào đó, và bày tỏ sẵn sàng có thể ủng hộ một dự luật của thành viên về vấn đề này. “Chúng ta nên xem xét lại với ý tưởng rằng có lẽ chúng ta nên chấm dứt việc… bán lẻ pháo hoa và thay vào đó, bạn phải là một nhà điều hành được cấp phép mới có thể mua chúng.” Ông nói thêm: “Và chúng ta có thể mở rộng giấy phép đó cho những người như trường học hoặc các cơ quan công cộng khác… và tôi nghĩ điều đó cũng có nghĩa là bạn có thể bảo vệ pháo hoa cho những dịp như Diwali.”
Ông cảm thấy vẫn còn mong muốn thay đổi từ một số nghị sĩ trong Liên minh. “Phía của tôi trong Hạ viện có xu hướng có quan điểm tự do hơn một chút… nhưng tôi phải nói rằng ngay cả ở phía của tôi, từ những cuộc trò chuyện tôi đã có, tôi nghĩ đa số đang nghiêng về việc nói, vâng, hãy xem xét nghiêm túc vấn đề này.”
Fleming cũng đưa ra ý tưởng về một cuộc bỏ phiếu lương tâm, trong đó các nghị sĩ không bị ràng buộc chính thức phải bỏ phiếu theo đường lối của đảng.
Bà Sumner nói: “Chúng ta cần sự lãnh đạo mạnh mẽ hơn từ chính phủ về vấn đề này.” SPCA thúc giục Ủy ban Kiến nghị đề xuất xây dựng luật để cấm bán và sử dụng pháo hoa cá nhân. Lệnh cấm như vậy sẽ không ảnh hưởng đến việc sử dụng pháo hoa tại các sự kiện được kiểm soát và thông báo công khai. “Dự luật của thành viên có thể là một con đường thay thế, tuy nhiên, những dự luật này phụ thuộc vào việc may mắn được rút ra từ thùng phiếu… và có thể nằm yên trong nhiều năm mà không bao giờ được rút. Người dân New Zealand đã chờ đợi đủ lâu cho lệnh cấm bán và sử dụng pháo hoa cá nhân rồi.”
Người dân có sử dụng pháo hoa ít hơn không?
Theo một báo cáo tháng 12 năm 2024 từ Bộ Môi trường, thực tế không phải vậy – và số lượng pháo hoa nhập khẩu vào nước này đã tăng mạnh.
Báo cáo cho thấy:
- Tổng cộng 575.544 kg pháo hoa đã được nhập khẩu vào năm 2023 (tăng khoảng 52% so với 378.134 kg pháo hoa nhập khẩu năm 2022).
- Một trăm linh sáu vụ cháy được báo cáo là do pháo hoa gây ra vào năm 2023 (tăng khoảng 58% so với năm trước, vốn có tổng cộng 67 sự cố).
- Tổng cộng 341 yêu cầu bồi thường mới gửi đến ACC (Tổng công ty Bồi thường Tai nạn) cho các thương tích liên quan đến pháo hoa vào năm 2023 (tăng 92 trường hợp).
- Tổng cộng 1572 cuộc gọi dịch vụ đến Cảnh sát New Zealand liên quan đến pháo hoa (tăng khoảng 124% so với năm trước).
Báo cáo cho biết nhìn chung có “xu hướng gia tăng về số lượng pháo hoa nhập khẩu, cùng với các vụ cháy, cuộc gọi đến cảnh sát và thương tích liên quan đến pháo hoa trong ngắn hạn,” nhưng thực tế đã có sự sụt giảm tổng thể về các sự cố liên quan đến pháo hoa kể từ năm 2000.
Ông York nói: “Đa số người dân New Zealand vẫn mua pháo hoa và sử dụng chúng một cách có trách nhiệm. Đây được xem là sự kiện khởi đầu mùa hè và là một cách tuyệt vời để các gia đình dành thời gian bên nhau, tổ chức tiệc nướng và vui chơi trong sân vườn của mình. Đây đã là một truyền thống ở New Zealand trong nhiều thập kỷ.”
Người dân thực sự cảm thấy thế nào về pháo hoa?
Một trong những nguồn gây khó chịu lớn đối với nhiều người là pháo hoa nổ kéo dài ngoài các dịp lễ Guy Fawkes hoặc Diwali, thường kéo dài hàng tuần. Một trang Facebook có tên “Ban the Boom NZ” có hơn 15.000 thành viên.
Năm nay, Diwali, Lễ hội Ánh sáng của người Hindu được sắp xếp theo lịch âm, rơi vào gần lễ Guy Fawkes khoảng ngày 20 tháng 10, có nghĩa là tiếng pháo hoa đã vang lên từ giữa tháng 10. Ông York cho biết: “New Zealand hiện là một quốc gia đa văn hóa và một số nền văn hóa này thích tổ chức các sự kiện như Tết Nguyên đán và Diwali. Với dân số cộng đồng người Ấn Độ ngày càng tăng ở New Zealand, nhu cầu về pháo hoa cho Diwali đang gia tăng.”
Pháo hoa mà bạn thấy nổ vào các thời điểm khác trong năm là do những người mua chúng trong thời gian bán hàng bốn ngày và giữ lại để sử dụng cho các sự kiện khác. Ông York đồng ý: “Việc người dân sử dụng pháo hoa vào mọi giờ trong đêm có thể là một vấn đề.”
Ý tưởng hạn chế pháo hoa chỉ dành cho các màn trình diễn công cộng cũng đã nhận được một số sự ủng hộ. Tuy nhiên, ông York cho biết lệnh cấm bán lẻ sẽ ảnh hưởng đến khả năng kinh doanh tổng thể của những người bán pháo hoa. “Pháo hoa bán lẻ chiếm hơn 95% doanh thu của chúng tôi. Nếu không có pháo hoa bán lẻ, chúng tôi sẽ không còn khả năng tổ chức các màn trình diễn pháo hoa. Nhiều màn trình diễn này được tài trợ bởi doanh thu từ việc bán lẻ pháo hoa của chúng tôi.” “Ví dụ, màn trình diễn kéo dài nhiều năm của chúng tôi cho Trường Taupaki, mà chúng tôi đã thực hiện như một hoạt động gây quỹ trong 38 năm. Sự kiện này thu hút hơn 12.000 người mỗi năm và nếu không có pháo hoa bán lẻ, sự kiện này sẽ không còn tồn tại. Đây là một sự kiện gây quỹ lớn và cũng có nhiều doanh nghiệp khác tham gia và tạo doanh thu từ đó, chẳng hạn như hơn 30 nhà cung cấp thực phẩm.” “Pháo hoa bán lẻ về cơ bản là chống đỡ thị trường pháo hoa trình diễn. Đơn giản là không có đủ nhà tài trợ hoặc hội đồng sẵn lòng chi trả cho các màn trình diễn.”
Bà Sumner cho biết SPCA ủng hộ các màn trình diễn công cộng để tránh gây hại cho động vật. “Chúng tôi thừa nhận rằng nhiều người dân New Zealand đưa pháo hoa vào các lễ kỷ niệm đặc biệt như Matariki, Diwali, Tết Nguyên đán và Guy Fawkes. Chúng tôi ủng hộ những nỗ lực nhằm giảm thiểu tác động của pháo hoa, chẳng hạn như các màn trình diễn pháo hoa công cộng được kiểm soát và thông báo, cho phép cộng đồng ăn mừng đồng thời giảm thiểu tác hại đối với động vật.”
Fleming nói rằng cuối cùng, việc sử dụng pháo hoa có trách nhiệm phụ thuộc vào việc mọi người phải quan tâm đến người khác – nhưng điều đó đôi khi nói dễ hơn làm. “Có một cách duy nhất là hàng xóm phải biết thông cảm nhưng đó không phải là thế giới mà tôi đang sống.”
Vấn đề cấm pháo hoa sẽ không được giải quyết trong năm nay, nhưng Fleming cho biết nó vẫn có thể đạt đến một điểm bùng phát nào đó. “Đã có rất nhiều vấn đề trong những năm qua cuối cùng đã đến lúc được giải quyết… Nếu chúng có thể đạt đến một điểm tới hạn, tôi nghĩ vấn đề này chắc chắn có thể.”
Theo 1news.co.nz