Tòa án Waitangi đã kiến nghị rằng một người đàn ông Māori đang tìm kiếm quyền công dân cho các con của mình nên được cấp quyền đó.
Đạo luật Quốc tịch năm 1977 quy định bốn loại quyền công dân – công dân theo nơi sinh, theo dòng dõi, theo cấp phép và cấp phép đặc biệt – nhưng lại giới hạn quyền công dân theo dòng dõi chỉ trong một thế hệ.
Tòa án kiến nghị nên mở rộng quyền công dân theo dòng dõi cho người Māori lên hai thế hệ.
Yêu cầu này được đưa ra bởi John Ruddock (thuộc bộ tộc Ngāpuhi), người sinh ra ở Úc và trở thành công dân New Zealand theo dòng dõi thông qua mẹ anh là người Māori. Tuy nhiên, các con của anh không phải là công dân New Zealand theo Đạo luật, mặc dù có whakapapa (dòng dõi tổ tiên), vì chúng sinh ra ở Hoa Kỳ.
Bryers Ruddock / Supplied
Nhiều người khác cũng bị ảnh hưởng và một số đã đưa ra bằng chứng, bao gồm nữ diễn viên Keisha Castle-Hughes (thuộc các bộ tộc Ngāti Porou, Tainui, Ngāpuhi), người sinh ra ở Úc và con gái cô sinh ra ở Hoa Kỳ, do đó không đủ điều kiện để có quyền công dân theo dòng dõi.
Thẩm phán Alana Thomas cho biết yêu cầu này giải quyết các vấn đề rộng lớn hơn nhiều mà ngày càng nhiều người Māori sinh ra ở nước ngoài, có cha mẹ cũng sinh ra bên ngoài New Zealand, đang phải đối mặt.
Tòa án nhận thấy Hoàng gia đã vi phạm các nguyên tắc của Hiệp ước Waitangi theo một số cách, bao gồm:
- Thiết kế một quy trình nộp đơn trong đó một quan chức chính phủ được trao quyền xác định tính hợp pháp của whakapapa (dòng dõi tổ tiên) của một người, điều này đã vi phạm các nguyên tắc bảo vệ tích cực và rangatiratanga (quyền tự chủ của người Māori).
- Ưu tiên nơi sinh hơn whakapapa trong quá trình nộp đơn xin quốc tịch, điều này đã vi phạm nguyên tắc quản trị tốt.
Thẩm phán Thomas cho biết lập trường của Tòa án là Đạo luật Quốc tịch đã lỗi thời và cần được sửa đổi.
“Đây không phải là trường hợp Tòa án được yêu cầu điều tra xem liệu một điều khoản hiện hành của te Tiriti (Hiệp ước) trong luật có tuân thủ Hiệp ước hay không, hay liệu việc công nhận người Māori là tangata whenua (người bản địa) đã đủ hay chưa – mà đơn giản là không có điều khoản nào như vậy trong Đạo luật Quốc tịch 1977.”
“Ngôn ngữ của luật pháp hoàn toàn không công nhận người Māori là tangata whenua, và không công nhận te Tiriti là văn kiện thành lập của chúng ta. Chúng tôi nhận thấy sự im lặng này đã trở thành vấn đề đối với người Māori tìm kiếm quyền công dân và thường trú trong tūrangawaewae (quê hương, nơi đứng vững) của họ.”
Thẩm phán Thomas nói rằng toàn bộ New Zealand sẽ được hưởng lợi từ việc xem xét và sửa đổi Đạo luật này.
KIẾN NGHỊ CỦA TÒA ÁN
Tòa án kiến nghị Hoàng gia nên tham vấn người Māori để cùng thiết kế, hoặc phản ánh đầy đủ quan điểm của người Māori, trong các sửa đổi đối với Đạo luật Quốc tịch 1977:
- Bao gồm sự công nhận địa vị của người Māori là tangata whenua.
- Bao gồm một điều khoản yêu cầu Đạo luật phải thực hiện Hiệp ước Waitangi và các nguyên tắc của nó.
- Thiết lập một lộ trình quốc tịch theo tikanga (tập quán Māori) cho phép các hapū (tiểu bộ tộc) và iwi (bộ tộc) đánh giá bằng chứng whakapapa.
Tòa án cũng đưa ra ba kiến nghị bổ sung để Hoàng gia hành động ngay lập tức trong khi quá trình tham vấn nêu trên đang diễn ra:
- Sửa đổi điều 8(2)(e) của Đạo luật Quốc tịch 1977 để bao gồm cụm từ ‘hoặc te reo Māori’ (ngôn ngữ Māori).
- Cấp quyền công dân theo cấp phép cho Ruddock nếu anh ấy mong muốn.
- Mở rộng quyền công dân theo dòng dõi lên hai thế hệ cho người Māori.
Theo rnz.co.nz