Bộ trưởng Biến đổi Khí hậu Simon Watts.
Giới khoa học lo ngại rằng quyết định của chính phủ New Zealand về việc làm suy yếu mục tiêu cắt giảm khí mê-tan báo hiệu một sự thụt lùi rộng lớn hơn trong hành động khí hậu – bao gồm cả ý định từ bỏ các cam kết quốc tế và cuối cùng sẽ gây ra sự nóng lên toàn cầu nghiêm trọng hơn.
Liên minh cầm quyền đã xác nhận vào Chủ Nhật rằng họ sẽ cắt giảm mục tiêu khí mê-tan sinh học vào năm 2050 – chủ yếu từ nông nghiệp – từ mức giảm 24-47% so với mức năm 2017 xuống chỉ còn 14-24%.
Chính phủ cũng loại bỏ mọi khoản thuế hoặc phí khí mê-tan trong tương lai, đồng thời trì hoãn hai năm phản hồi bắt buộc đối với lời khuyên của Ủy ban Biến đổi Khí hậu về việc tăng cường các mục tiêu khí hậu. Các thay đổi này sẽ được thông qua khẩn cấp trong vòng hai tháng.
Trong khi ngành nông nghiệp phản ứng tích cực với thông tin này, nhiều nhà khoa học khí hậu đã lên án động thái này là một sự thụt lùi chưa từng có, sẽ làm tăng sự nóng lên toàn cầu và làm suy yếu uy tín của New Zealand.
Tiến sĩ Christina Hood, chuyên gia độc lập về chính sách biến đổi khí hậu và năng lượng tại Compass Climate, cho biết bà lo ngại quyết định này báo hiệu ý định của chính phủ nhằm làm suy yếu các mục tiêu khí hậu còn lại của New Zealand.
Điều đó không chỉ có nghĩa là lượng khí mê-tan trong khí quyển sẽ nhiều hơn so với cam kết trước đây, mà còn tăng lượng CO₂, gây ra nhiều thiệt hại hơn cho hành tinh.
“Nếu chúng ta làm suy yếu các mục tiêu của mình, chúng ta sẽ gây ra sự nóng lên toàn cầu nghiêm trọng hơn,” Hood nói. “Tôi không nghĩ đó là điều nên làm, đặc biệt trong bối cảnh tình trạng khẩn cấp về khí hậu mà chúng ta đang chứng kiến trên thế giới.”
‘Tăng gấp ba lần tất cả các khí thải khác của chúng ta’
Ủy ban Biến đổi Khí hậu trước đây đã cảnh báo chính phủ rằng hậu quả của việc áp dụng mục tiêu khí mê-tan yếu hơn sẽ đồng nghĩa với việc New Zealand hoặc phải chấp nhận sự nóng lên toàn cầu nghiêm trọng hơn, mâu thuẫn với các nghĩa vụ theo Thỏa thuận Paris; hoặc buộc phải cắt giảm CO₂ mạnh hơn ở các lĩnh vực khác – như năng lượng hoặc giao thông vận tải – để bù đắp lượng khí mê-tan tăng thêm.
Phân tích của Ủy ban đã chỉ ra gánh nặng lớn đến mức nào khi cắt giảm mục tiêu khí mê-tan.
Cứ mỗi điểm phần trăm giảm trong tham vọng cắt giảm khí mê-tan, New Zealand sẽ cần bù đắp 36-44 triệu tấn CO₂ tương đương ở các lĩnh vực khác – tương đương với tổng lượng khí thải của cả nước trong khoảng một năm.
Mức giảm 16% tương đương với hơn 600 triệu tấn CO₂ tương đương bổ sung cần được loại bỏ hoặc bù đắp để duy trì cùng một kết quả về nhiệt độ – với chi phí lên tới 130 tỷ USD để mua tín chỉ carbon quốc tế.
Ủy viên Quốc hội về Môi trường ước tính rằng thay đổi này cũng sẽ đòi hỏi khoảng 1,5 triệu hecta rừng thông mới để bù đắp – gần 6% tổng diện tích đất của quốc gia.
Hood cho biết quy mô nóng lên toàn cầu do mục tiêu khí mê-tan yếu hơn gây ra là quá lớn, gần như không thể bù đắp được.
“Sự nóng lên bổ sung do việc làm suy yếu mục tiêu khí mê-tan là rất lớn: nó gần như tương đương với việc tăng gấp ba lần tất cả các khí thải khác của chúng ta cho đến năm 2050,” Hood nói.
“Nếu chúng ta cố gắng bù đắp bằng cách giảm các loại khí khác nhanh hơn, chúng ta sẽ cần đạt mức phát thải ròng bằng 0 đối với các loại khí khác ngay lập tức và đạt mức âm ròng để loại bỏ tất cả lượng khí thải CO₂ của chúng ta khỏi khí quyển kể từ khi Thỏa thuận Paris được ký kết.”
Giáo sư Ralph Sims từ Đại học Massey cho biết chính phủ đã loại bỏ nhiều chính sách cần thiết để bù đắp sự khác biệt này.
“Nếu khí mê-tan không được cắt giảm ở New Zealand, thì chúng ta phải cắt giảm thứ khác – và điều đó có nghĩa là tất cả những thứ mà chính phủ hiện tại đã loại bỏ, như hỗ trợ xe điện, chương trình GIDI để khử carbon trong công nghiệp, và các động thái loại bỏ khí đốt và than đá,” ông nói.
“Chúng ta đang đi lùi. Và cộng đồng nông dân sẽ là những người bị ảnh hưởng nhiều nhất – có lẽ còn hơn bất kỳ ai khác – vì hạn hán, lũ lụt và tác động đến mùa màng, gia súc và đồng cỏ của họ. Đây không phải là một viễn cảnh tốt đẹp vào lúc này.”
‘Hoàn toàn mâu thuẫn’
Theo Đạo luật Ứng phó Biến đổi Khí hậu, chính phủ phải đặt ra các ngân sách phát thải năm năm một lần nhằm giới hạn tổng lượng khí nhà kính trên toàn nền kinh tế. Họ dựa vào lời khuyên từ Ủy ban Biến đổi Khí hậu để quyết định các mức cắt giảm – lời khuyên mới nhất của ủy ban là tăng cường các mục tiêu này.
Ngân sách thứ hai (2026-2030) dự kiến sẽ được cập nhật trong năm nay, nhưng các bộ trưởng hiện đã tuyên bố sẽ đợi đến năm 2026 – muộn hơn hai năm so với yêu cầu – để phản hồi lời khuyên của ủy ban.
Giáo sư danh dự Robert McLachlan từ Đại học Massey cho biết, cùng với nhau, quyết định về khí mê-tan và việc trì hoãn ngân sách phát thải đã tạo thành “một cuộc tấn công đáng kể” vào môi trường, vào tính toàn vẹn của Đạo luật Ứng phó Biến đổi Khí hậu và vào đóng góp của New Zealand cho các mục tiêu khí hậu toàn cầu.
“Điều này làm cho mục đích của Đạo luật là ‘đóng góp vào nỗ lực toàn cầu theo Thỏa thuận Paris nhằm hạn chế mức tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu ở 1,5 độ C so với mức tiền công nghiệp’ trở nên vô nghĩa.”
Ông cáo buộc chính phủ đã “nói hai lời”.
“Họ đang cố gắng nói hai điều cùng lúc – rằng họ tuân thủ Đạo luật Biến đổi Khí hậu và điều đó quan trọng đối với nông dân và thương mại, nhưng đồng thời, họ lại liên tục tấn công vào khí hậu,” McLachlan nói.
Mặc dù chính phủ tiếp tục khẳng định sẽ vẫn đáp ứng Đóng góp do Quốc gia Tự quyết định của New Zealand theo Thỏa thuận Paris – mức cắt giảm 50% vào năm 2030 – McLachlan cho rằng họ không có kế hoạch đáng tin cậy nào.
“Tất cả chỉ là kéo dài và giả vờ. Nó hoàn toàn mâu thuẫn.”
Các nhà khoa học cũng cảnh báo rằng điều này có thể khiến New Zealand đối mặt với rủi ro về danh tiếng và thương mại, đặc biệt khi Liên minh châu Âu bắt đầu thực thi các điều khoản khí hậu trong các thỏa thuận thương mại của mình.
Thỏa thuận Thương mại Tự do EU-New Zealand bao gồm nghĩa vụ “kiềm chế mọi hành động hoặc thiếu sót làm suy yếu đáng kể mục tiêu và mục đích của Thỏa thuận Paris” và bao gồm điều khoản rằng các Bên có thể thực hiện “các biện pháp thích hợp” trong trường hợp có những hành động hoặc thiếu sót như vậy.
Giáo sư James Renwick, từ Đại học Victoria Wellington, cho biết cách tiếp cận của chính phủ “hoàn toàn không” thể hiện “tham vọng cao nhất có thể” của New Zealand như đã nêu trong Điều 4 của Thỏa thuận Paris.
“Các đối tác thương mại của chúng ta khó có thể hoan nghênh sự giảm sút tham vọng này,” ông nói.
Mục tiêu khí mê-tan mới
Các mục tiêu khí hậu của New Zealand được quy định trong luật bởi Đạo luật Ứng phó Biến đổi Khí hậu năm 2019. Để phản ánh cách thức hoạt động khác nhau của các loại khí nhà kính, có các mục tiêu riêng biệt cho khí mê-tan và carbon dioxide (CO₂).
Khí mê-tan có hiệu lực mạnh hơn nhưng phân hủy nhanh hơn, trong khi CO₂ tồn tại trong khí quyển hàng thế kỷ, có nghĩa là ngay cả những nỗ lực giảm phát thải mạnh mẽ nhất cũng chỉ có thể ổn định hiệu ứng làm nóng của nó ở mức hiện tại.
Mục tiêu khí mê-tan mới phản ánh một ý tưởng gây tranh cãi được gọi là “không tăng thêm nhiệt độ” – quan điểm cho rằng chỉ cần tác động làm nóng của khí mê-tan duy trì ở mức gần như không đổi so với hiện tại là đủ, thay vì phải giảm mạnh.
Cách tiếp cận này, ban đầu được các nhóm ngành công nghiệp thúc đẩy và sau đó được hội đồng đánh giá khí mê-tan độc lập của chính phủ chấp nhận, đã bị Ủy ban Biến đổi Khí hậu bác bỏ hoàn toàn trong khuyến nghị năm 2024 của họ.
Ủy ban cảnh báo rằng việc áp dụng nguyên tắc này sẽ đồng nghĩa với việc tăng thêm nhiệt độ toàn cầu hoặc đòi hỏi các biện pháp cắt giảm carbon dioxide và các loại khí khác khắt khe hơn, tốn kém hơn để bù đắp.
“Nguyên tắc ‘không tăng thêm nhiệt độ’ không đưa ra câu trả lời rõ ràng cho việc đặt mục tiêu dựa trên khoa học,” Ủy ban viết. “[Chúng tôi] không tìm thấy lý do nào để nới lỏng đóng góp của Aotearoa New Zealand vào các nỗ lực toàn cầu, và không có thay đổi đáng kể nào có thể biện minh cho việc gây ra sự nóng lên toàn cầu nghiêm trọng hơn so với mục tiêu hiện tại.”
Chính phủ cho biết mục tiêu thấp hơn sẽ cung cấp cho các nhà xuất khẩu một lộ trình rõ ràng để giảm phát thải trong khi vẫn duy trì năng suất và khả năng cạnh tranh thương mại.
Bộ trưởng Nông nghiệp, Thương mại và Đầu tư Todd McClay cho biết chính phủ đã làm việc chặt chẽ với ngành và chấp nhận nhiều lời khuyên để xác định một “mục tiêu thực tế”.
Chính phủ vẫn chưa trả lời các câu hỏi về cách họ sẽ bù đắp sự thiếu hụt trong ngân sách phát thải khi mục tiêu khí mê-tan bị hạ thấp.
Vào Chủ Nhật, Bộ trưởng Biến đổi Khí hậu Simon Watts cho biết chính phủ vẫn cam kết với các nghĩa vụ về biến đổi khí hậu của New Zealand, “bao gồm mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.”
“Nông nghiệp sẽ tiếp tục đóng góp quan trọng và công bằng để đạt được sự cắt giảm này,” ông nói.
Theo rnz.co.nz