Thủ lĩnh Ngātiwai Aperahama Edwards khẳng định chính phủ không có thẩm quyền để thông qua một đạo luật gây khó khăn hơn cho người Māori trong việc giành được quyền sở hữu biển truyền thống đối với vùng ven biển và đáy biển.
Edwards, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Ngātiwai Trust, đã bị buộc rời khỏi khu vực khán giả của Quốc hội vào thứ Năm vì ngắt lời một cuộc tranh luận về những thay đổi được đề xuất đối với luật quản lý vùng ven biển và đáy biển.
Chính phủ đang đẩy mạnh kế hoạch gây khó khăn hơn cho người Māori trong việc giành được quyền sở hữu biển truyền thống (CMT). Bộ trưởng Tư pháp Paul Goldsmith cho biết những thay đổi này sẽ khôi phục luật pháp về “mục đích ban đầu” của nó.
Điều này diễn ra bất chấp sự phản đối từ cựu Tổng chưởng lý và nghị sĩ Đảng Quốc gia Chris Finlayson, người cho rằng những thay đổi này sẽ không khôi phục “mục đích ban đầu” của Quốc hội và sẽ “cực kỳ gây hại” cho quan hệ sắc tộc ở New Zealand.
Edwards bị buộc rời đi sau khi lên tiếng phản đối bài phát biểu của Todd Stephenson thuộc đảng ACT, người đang phát biểu ủng hộ các sửa đổi.
Stephenson nói trước khi bị ngắt lời: “Điều chúng tôi muốn đảm bảo là ý định của Hạ viện này thực sự được khôi phục.”
Edwards là một người phản đối kiên quyết đối với các thay đổi được đề xuất và là nguyên đơn trong một cuộc điều tra khẩn cấp của Tòa án Waitangi, nơi đã khuyến nghị Hoàng gia ngừng mọi nỗ lực sửa đổi luật.
Trao đổi với RNZ, Edwards cho biết ông đang ở Wellington để tham dự một hội nghị kỷ niệm 50 năm thành lập Tòa án Waitangi.
Ông nói: “Chúng tôi biết rằng phiên đọc thứ hai sắp diễn ra nhưng chúng tôi không chắc chắn về thời gian, và khi ở đó, chúng tôi được báo rằng nó đã được đẩy lên sớm hơn. Chúng tôi nghĩ sẽ quay lại. Tôi đã tự hứa với bản thân rằng chúng tôi sẽ chỉ lắng nghe.”
Ông cho rằng cuộc tranh luận là “sự phơi bày trắng trợn những động lực ngầm” đằng sau nỗ lực thiết lập lại các tiêu chí kiểm định.
Ông chia sẻ: “Có những điểm được trình bày mà tôi không tin rằng đã từng được nói theo cách đó trước đây và tôi thấy điều đó khá đáng lo ngại. Toàn bộ sự việc thật lố bịch và xúc phạm, và nói chung, đây là vụ raupatu (tịch thu/cướp đoạt) lớn nhất mà người Te Ao Māori từng phải đối mặt.”
Edwards nói rằng Ngātiwai sẽ không bao giờ chấp nhận việc chính phủ thực thi một quyền lực mà họ không tin rằng mình có.
Ông nói: “Ko wai hoki rātou? Họ nghĩ họ là ai?”
CUỘC TRANH LUẬN
Phát biểu thay mặt Paul Goldsmith trong cuộc tranh luận, Simon Watts cho biết Đạo luật Vùng biển và Bờ biển được thành lập vào năm 2011 để công nhận quyền của người Māori và quản lý lợi ích của tất cả người dân New Zealand.
Watts nói rằng quyết định của Tòa án Tối cao lật ngược phán quyết trước đó của Tòa phúc thẩm – vốn đã giúp người Māori dễ dàng hơn trong việc giành được CMT – cho thấy chính phủ đã đúng khi lo ngại.
Ông nói: “Dự luật cung cấp sự làm rõ cần thiết vì nó đi xa hơn Tòa án Tối cao ở những khía cạnh quan trọng, bao gồm định nghĩa chặt chẽ hơn về ý nghĩa của việc sử dụng và chiếm hữu độc quyền, yêu cầu tòa án phải dựa mọi suy luận vào bằng chứng vật lý chắc chắn, không chỉ dựa vào liên kết văn hóa, và đặt gánh nặng chứng minh rõ ràng hơn lên các nguyên đơn.”
Nếu các sửa đổi được thực hiện, các vụ án đang được xét xử hoặc chưa được xác định sẽ cần phải đáp ứng ngưỡng cao hơn do luật mới của chính phủ đặt ra.
Watts cho biết: “Theo quan điểm của chính phủ, việc áp dụng hồi tố tiêu chí sửa đổi là cần thiết để có càng nhiều nguyên đơn càng tốt được quyết định theo một tiêu chí nắm bắt đúng ý định ban đầu của Quốc hội.”
Ông cho biết chính phủ đã phê duyệt 15 triệu đô la để hỗ trợ chi phí xét xử lại.
Peeni Henare của Đảng Lao động đã chỉ trích gay gắt cách tiếp cận của chính phủ, so sánh nó với những thay đổi về bình đẳng lương gần đây.
Ông nói: “Bây giờ chúng ta đang nói rằng không chỉ chúng ta sẽ thay đổi luật chơi khi mọi người đang tham gia, mà chúng ta còn đẩy tất cả các bạn trở lại vạch xuất phát. Tại sao điều này lại nghe quen thuộc đối với người dân của chúng ta trong Hạ viện này? Đó là điều họ đã làm về bình đẳng – bình đẳng lương.”
Ông nói: “Đối với bất kỳ ai đã trải qua quá trình chứng minh quyền sở hữu truyền thống hoặc bất kỳ kaupapa nào thông qua một thỏa thuận, gánh nặng chứng minh thuộc về iwi, thuộc về hapū, thuộc về whānau, thuộc về các nguyên đơn. Tôi có thể nói với Hạ viện này rằng gánh nặng chứng minh đó cực kỳ cao, và phải mất nhiều năm để thu thập bằng chứng và đưa vụ án ra trước tòa.”
Nghị sĩ Te Pāti Māori Tākuta Ferris chỉ ra rằng lý do đảng của ông được thành lập là để phản ứng với Đạo luật Vùng ven biển và Đáy biển gây tranh cãi, đạo luật này đã trao quyền sở hữu bờ biển cho Hoàng gia – ngoại trừ những phần thuộc sở hữu tư nhân.
Đạo luật đó sau này được thay thế bằng Đạo luật Vùng biển và Bờ biển (Takutai Moana) vào năm 2011.
Ferris nói rằng đó chỉ là một “miếng băng cứu thương”.
Ông nói: “Chúng ta đến với chính phủ này, chính phủ Quốc gia do Luxon lãnh đạo, và họ không thích miếng băng cứu thương đã được dán vào năm 2011. Họ đang xé nó ra và lấy đi mọi thứ. Chúng ta đang chứng minh một quyền mà chúng ta không cần phải chứng minh, bởi vì nó đã có từ năm 2004 và một chính phủ kiêu ngạo đã tước bỏ nó – đó là tất cả những gì đang diễn ra, và chúng ta lại phải đối phó với nó một lần nữa.”
Nghị sĩ Đảng Xanh và cựu Giám đốc điều hành Hội đồng Quản trị Ngātiwai Trust Hūhana Lyndon cho biết chính phủ đang “xé nát” mối quan hệ giữa người Māori và Hoàng gia vào thời điểm quốc gia nên ăn mừng.
Bà nói: “Chúng ta nên ăn mừng 50 năm thành lập Tòa án Waitangi, Oriini Kaipara bước vào Hạ viện… nhưng thay vào đó, chúng ta lại ở đây chiến đấu chống lại một đạo luật là vụ raupatu lớn nhất chống lại iwi Māori trong lịch sử Aotearoa, bởi vì đây là một chính phủ vô tâm.”
Bà đặt câu hỏi: “Chính phủ này quan tâm nhiều hơn đến quyền tài sản của người Pākehā hơn là người Māori. Tại sao người Māori không thể có quyền tài sản?”
Cuộc tranh luận dự kiến sẽ tiếp tục vào ngày họp tiếp theo của Quốc hội.
Vào tháng 8, Bộ trưởng Tư pháp Paul Goldsmith đã nói với RNZ rằng ông muốn thay đổi luật được thông qua trước tháng 10.
Theo rnz.co.nz