Bạn có cảm thấy việc duy trì các nhu cầu cơ bản ngày càng khó khăn hơn mỗi năm không? Bạn không đơn độc.
NGÀY NGÂN SÁCH 2025
Bà Helen Gilby, một bà mẹ hai con ở Christchurch, cho biết việc duy trì các chi phí sinh hoạt cơ bản ngày càng trở nên khó khăn hơn mỗi năm.
‘Những chi phí cơ bản này, bạn chỉ có thể sắp xếp lại và cắt giảm đến một mức độ nhất định’, bà nói. ‘Khi tôi so sánh hóa đơn tiền điện từ tháng 5 đến tháng 7 năm nay với năm ngoái, chúng đã tăng khoảng 10%, và phí gia hạn bảo hiểm của tôi cũng tăng khoảng 20% trên tất cả các hợp đồng’.
Bà Gilby cho biết ngân sách mua sắm thực phẩm của bà giờ đây không còn mua được nhiều như trước.
‘Tôi liên tục phải xoay sở để đủ chi tiêu và thậm chí đã nghĩ đến việc tạm dừng đóng góp vào quỹ KiwiSaver để đối phó. Nhưng điều đó đồng nghĩa với việc hy sinh an ninh tài chính tương lai để tồn tại ở hiện tại, và tôi cũng không mấy tin tưởng rằng hệ thống lương hưu sẽ còn nguyên vẹn khi tôi đến tuổi nghỉ hưu. Thật sự rất khó để liên tục theo dõi và tính toán mọi thứ khi bạn có thu nhập thấp, và điều đó trở thành một nguồn lo lắng thường trực’.
Là một phụ huynh đơn thân, bà cho biết ngay cả khi được tăng lương, số tiền thực nhận cũng sẽ không tăng đáng kể do các quy định về giảm trợ cấp chính phủ. Bà tính toán rằng, mặc dù bà không đạt mức thu nhập đó, nhưng một người trong hoàn cảnh của bà nếu được tăng lương từ 100.000 đô la lên 130.000 đô la mỗi năm thì sau thuế, mỗi tuần họ cũng chỉ nhận thêm khoảng 200 đô la.
Dữ liệu từ Infometrics cho thấy thu nhập đã – hoặc chưa – theo kịp chi phí sinh hoạt tăng cao trong những năm gần đây.
Trong những năm ngay sau đại dịch Covid-19, các hộ gia đình có thu nhập thấp chịu áp lực nặng nề nhất, nhưng gần đây, gánh nặng đã chuyển sang các hộ gia đình có thu nhập cao hơn.
Từ năm 2020 đến nay, không ai tránh khỏi việc chi phí tăng cao hơn mức tăng thu nhập của mình trong ít nhất một năm.
Năm 2022, thu nhập trung bình của nhóm 20% hộ gia đình có thu nhập thấp nhất tăng 9% so với mức tăng chi phí sinh hoạt. Trong khi đó, nhóm có thu nhập cao nhất tăng 4,9%.
Năm 2023, khi lạm phát gây ảnh hưởng mạnh nhất, chi phí của các hộ gia đình có thu nhập thấp nhất tăng 3,5% so với thu nhập. Đối với nhóm có thu nhập cao nhất, mức tăng chi phí so với thu nhập chỉ là 1,8%.
Năm ngoái, nhóm 20% hộ gia đình có thu nhập thấp nhất ghi nhận thu nhập tăng 0,7% so với chi phí, và nhóm cận dưới tăng 1,3%. Hai nhóm 20% hộ gia đình có thu nhập cao nhất lại có mức tăng thu nhập thấp hơn mức tăng chi phí lần lượt là 1,7% và 1,3%.
Ông Gareth Kiernan, chuyên gia dự báo trưởng của Infometrics, cho biết các hộ gia đình có thu nhập cao hơn chịu ảnh hưởng nặng nề hơn bởi lãi suất, yếu tố này được thể hiện trong dữ liệu nhưng không nằm trong chỉ số lạm phát CPI.
‘Trong năm 2022 và 2023, mọi thứ đều tăng giá, rất khó để tránh khỏi’, ông nói. Ông cho biết thị trường lao động vẫn đang suy yếu cùng lúc với một đợt lạm phát khác ‘trong các lĩnh vực chi phí không thể tránh khỏi đối với người dân’. ‘Trong năm nay, trung bình chúng ta có thể sẽ lại thụt lùi một chút’.
Ông David Verry, cố vấn tài chính tại North Shore Budgeting Services, cho biết những người có thu nhập thấp vẫn đang chịu đựng nhiều khó khăn nhất. Một số người có thu nhập giảm sút, và không hiếm khi tiền thuê nhà chiếm 50-70% thu nhập sau thuế của họ. Ông cho biết những người có thu nhập thấp thường phải gánh các khoản nợ có lãi suất, điều này thường đẩy họ vào tình thế khó khăn cùng cực.
Một cố vấn tài chính khác, bà Shula Newland, cho biết việc tăng hóa đơn tiền điện đã gây ảnh hưởng nặng nề. ‘Mọi người đã nhận được hóa đơn tiền điện hơn 400 đô la – những hóa đơn khổng lồ’. Bà nói rằng các hộ gia đình có thu nhập thấp có nhiều khả năng phải cắt giảm chi tiêu cho thực phẩm và các nhu yếu phẩm khác, trong khi các hộ gia đình có thu nhập cao hơn thì cắt giảm chi tiêu cho giải trí.
Tổ chức Consumer NZ cho biết 67% người dân liệt kê chi phí sinh hoạt là một trong ba mối lo ngại hàng đầu trong khảo sát tâm lý gần đây nhất của họ, đây là một con số kỷ lục – tăng từ 65% vào tháng 4 và 58% một năm trước. Hóa đơn thực phẩm và tiền điện là những mối quan tâm chính.
Trong một số trường hợp, những thay đổi kinh tế khác cũng đang tạo ra sự khác biệt.
Khi chồng của Jess mất việc trong khu vực công, họ buộc phải tập trung vào ngân sách gia đình. Cô nói: ‘Thu nhập gia đình chúng tôi đã giảm sút một cách khủng khiếp’.
Cặp vợ chồng ở Wellington này, có hai con và được RNZ đồng ý giấu tên, có một khoản tiết kiệm có thể giúp đỡ phần nào. Nhưng Jess cho biết, trong khi phải mất rất nhiều thời gian để tích lũy số tiền đó, thì nó lại biến mất với tốc độ đáng sợ. ‘Thử thách cơ bản là cố gắng cắt giảm mọi thứ có thể để số tiền đó cạn kiệt chậm nhất có thể’, cô nói. ‘Chúng tôi may mắn có khoản tiết kiệm, nhưng điều không chắc chắn là chúng tôi sẽ ở trong tình huống này bao lâu’.
Ngay khi biết chồng mất việc, họ đã cắt giảm chi tiêu tùy ý. Họ cố gắng chỉ sử dụng xe điện và sạc qua đêm, cắt giảm đồ ăn mang về, đồng thời cẩn thận hơn với chi tiêu thực phẩm và ‘phải từ chối’ yêu cầu tiền của các con tuổi teen. ‘Chúng tôi khá may mắn vì có những thứ mà chúng tôi có thể cắt giảm, như đồ ăn mang về và chúng tôi từng có người giúp việc’.
Giờ đây, khi nhận được các hóa đơn như phí thể thao cho con cái, họ cảm thấy rất khác. Cô cũng cố gắng trì hoãn chi tiêu, vì hy vọng việc giảm thu nhập chỉ là tạm thời. ‘Đôi giày đi làm của tôi đang hỏng dần và tôi nghĩ, nếu tôi dán chúng lại, tôi có thể dùng thêm một tháng nữa và có lẽ như vậy là đủ. Tôi đoán điều này khá khác biệt so với những người có thu nhập thấp, những người phải chấp nhận rằng đây là thực tế’.
Nếu buộc phải sống dựa vào một nguồn thu nhập trong thời gian dài hơn, cô cho biết họ có thể phải xem xét lại liệu có thể gánh nổi khoản thế chấp hay không. Khi chồng cô tìm được việc làm, thu nhập có thể sẽ thấp hơn. Họ cũng đang cố gắng cắt giảm hóa đơn tiền điện. ‘Chúng tôi không quá khắt khe, nhưng cố gắng hạn chế thời gian tắm của bọn trẻ và suy nghĩ xem cần sưởi ấm những phòng nào, đại loại thế’.
Jess cho biết, nhìn chung, rất nhiều người dường như vẫn đang chật vật. ‘Tôi cảm thấy rất nhiều người đang ở trong tình cảnh của chúng tôi, tự hỏi ‘có cần phải mua cà phê bên ngoài không’ hay tôi tự làm bữa trưa ở nhà mỗi ngày’, cô nói. ‘Những người làm trong khu vực công, ít nhất, ngay cả khi có việc làm, bạn cũng phải hành xử như thể mình có thể mất việc bất cứ lúc nào’.
Theo rnz.co.nz