Bạn có cảm thấy việc chi trả cho những nhu cầu cơ bản ngày càng khó khăn hơn mỗi năm không? Bạn không đơn độc đâu.
NGÀY CÔNG BỐ NGÂN SÁCH 2025
Chị Helen Gilby, một bà mẹ hai con ở Christchurch, cho biết việc chi trả cho các nhu yếu phẩm cơ bản ngày càng khó khăn hơn mỗi năm.
“Các chi phí cơ bản, bạn chỉ có thể sắp xếp lại và cắt giảm đến một mức nào đó thôi,” chị nói. “Khi tôi so sánh hóa đơn tiền điện từ tháng 5 đến tháng 7 năm nay với năm ngoái, chúng đã tăng khoảng 10%, và phí bảo hiểm của tôi cũng tăng khoảng 20% trên tất cả các hợp đồng.”
Chị Gilby cho biết ngân sách đi chợ của chị giờ đây không còn mua được nhiều như trước nữa.
“Tôi liên tục phải xoay sở để đủ chi tiêu, thậm chí đã nghĩ đến việc tạm dừng đóng góp vào quỹ KiwiSaver để đối phó. Nhưng điều đó đồng nghĩa với việc hy sinh sự an toàn tài chính trong tương lai để tồn tại ở hiện tại, và tôi cũng không tin tưởng nhiều rằng hệ thống lương hưu sẽ còn nguyên vẹn khi tôi đến tuổi nghỉ hưu.” Chị chia sẻ thêm: “Thật sự rất khó để liên tục theo dõi và tính toán mọi thứ khi bạn có thu nhập thấp, và nó trở thành một nguồn lo lắng thường trực.”
Là một phụ huynh đơn thân, chị cho biết ngay cả khi được tăng lương, số tiền thực nhận của chị cũng sẽ không tăng đáng kể do các quy định về giảm trừ áp dụng cho các khoản hỗ trợ của chính phủ.
Chị tính toán rằng, dù hiện tại chị không đạt mức thu nhập đó, nhưng một người trong hoàn cảnh của chị nếu được tăng lương từ 100.000 đô la lên 130.000 đô la mỗi năm thì sau thuế cũng chỉ nhận thêm khoảng 200 đô la mỗi tuần.
Dữ liệu từ Infometrics cho thấy thu nhập đã – hoặc chưa – theo kịp chi phí sinh hoạt tăng cao trong những năm gần đây như thế nào.
Trong những năm ngay sau đại dịch Covid-19, các hộ gia đình có thu nhập thấp chịu áp lực lớn nhất, nhưng gần đây, gánh nặng tài chính đã chuyển sang cả những người có thu nhập cao hơn.
Kể từ năm 2020, không một ai tránh khỏi việc chi phí tăng cao hơn mức tăng thu nhập trong một năm nào đó.
Năm 2022, thu nhập trung bình của nhóm 20% người có thu nhập thấp nhất đã tăng 9% so với mức tăng chi phí sinh hoạt. Trong khi đó, nhóm có thu nhập cao nhất tăng 4,9%.
Năm 2023, khi lạm phát tác động mạnh nhất, các hộ gia đình có thu nhập thấp nhất chứng kiến chi phí tăng cao hơn thu nhập 3,5%. Đối với nhóm có thu nhập cao nhất, mức tăng chi phí so với thu nhập chỉ là 1,8%.
Năm ngoái, nhóm 20% thu nhập thấp nhất có mức tăng thu nhập cao hơn chi phí 0,7%, và nhóm cận thấp nhất tăng 1,3%. Hai nhóm thu nhập cao nhất lại có mức tăng thu nhập thấp hơn mức tăng chi phí lần lượt là 1,7% và 1,3%.
Ông Gareth Kiernan, chuyên gia dự báo trưởng của Infometrics, cho biết các hộ gia đình có thu nhập cao hơn bị ảnh hưởng nặng nề hơn bởi lãi suất – yếu tố được ghi nhận trong dữ liệu này nhưng không nằm trong chỉ số lạm phát CPI.
“Trong năm 2022 và 2023, mọi thứ đều tăng giá, rất khó để tránh khỏi.”
Ông nói rằng thị trường lao động vẫn đang suy yếu, đồng thời một đợt lạm phát khác lại xuất hiện “ở những lĩnh vực chi phí không thể tránh khỏi đối với người dân.”
“Trong năm nay, trung bình chúng ta có thể sẽ lại thụt lùi một chút.”
Ông David Verry, cố vấn tài chính tại North Shore Budgeting Services, cho biết những người có thu nhập thấp vẫn đang cảm nhận rõ nhất sự khó khăn.
Một số người có thu nhập giảm sút, và không hiếm khi tiền thuê nhà chiếm tới 50-70% thu nhập sau thuế. Ông cho biết những người có thu nhập thấp thường mắc các khoản nợ phải trả lãi, điều này thường đẩy họ vào tình thế cực kỳ khó khăn.
Một cố vấn tài chính khác, bà Shula Newland, cho biết việc tăng hóa đơn tiền điện đã giáng một đòn mạnh.
“Mọi người đã nhận được những hóa đơn tiền điện hơn 400 đô la – những khoản chi phí khổng lồ.”
“Các hộ gia đình có thu nhập thấp có nhiều khả năng phải cắt giảm chi tiêu cho thực phẩm và các nhu yếu phẩm khác, trong khi các hộ gia đình có thu nhập cao hơn thì cắt giảm chi tiêu cho giải trí,” bà nói.
“Tổ chức Consumer NZ cho biết 67% số người được hỏi đã liệt kê chi phí sinh hoạt là một trong ba mối lo ngại hàng đầu trong khảo sát tâm lý gần đây nhất của họ, đây là một con số kỷ lục – tăng từ 65% vào tháng 4 và 58% một năm trước. Hóa đơn thực phẩm và tiền điện là những mối quan tâm chính.”
Trong một số trường hợp, những thay đổi kinh tế khác cũng tạo ra sự khác biệt.
Khi chồng của Jess mất việc trong ngành dịch vụ công, sự chú ý của họ buộc phải chuyển sang ngân sách gia đình.
“Chúng tôi đã phải đối mặt với một sự sụt giảm rất lớn trong thu nhập gia đình,” chị chia sẻ.
Cặp vợ chồng hai con ở Wellington, mà RNZ đồng ý không nêu tên, có một khoản tiết kiệm có thể giúp ích phần nào. Tuy nhiên, Jess cho biết, trong khi phải mất một thời gian rất dài để tích lũy số tiền đó, thì nó lại biến mất với tốc độ đáng sợ.
“Thử thách cơ bản là cố gắng cắt giảm càng nhiều càng tốt để khoản tiền đó cạn kiệt chậm nhất có thể,” chị nói. “Chúng tôi may mắn có được khoản tiết kiệm, nhưng điều thực sự không chắc chắn là chúng tôi sẽ ở trong tình cảnh này bao lâu.”
Ngay khi biết chồng sắp mất việc, họ đã cắt giảm chi tiêu tùy ý. Họ cố gắng chỉ sử dụng xe điện và sạc qua đêm, cắt giảm đồ ăn mang về, đồng thời cẩn thận hơn với chi tiêu thực phẩm và “phải nói không” với những yêu cầu tiền bạc từ các con tuổi teen.
“Chúng tôi khá may mắn vì có những thứ có thể cắt giảm, như đồ ăn mang về và chúng tôi từng có người giúp việc.”
Giờ đây, khi những khoản chi như hóa đơn phí thể thao cho con cái đến, họ cảm thấy khá khác biệt. Chị cũng cố gắng trì hoãn việc chi tiêu, vì hy vọng việc giảm thu nhập chỉ là tạm thời.
“Giày đi làm của tôi đang rách nát và tôi nghĩ, nếu tôi dán lại, tôi có thể dùng thêm một tháng nữa và có lẽ như vậy là đủ. Tôi đoán điều này khá khác biệt so với những người có thu nhập thấp, đối với họ thì tình hình sẽ cứ như vậy mãi.”
Nếu buộc phải sống dựa vào một nguồn thu nhập trong thời gian dài hơn, chị cho biết họ có thể phải xem xét lại liệu có thể xoay sở với khoản thế chấp nhà hay không. Khi chồng chị tìm được việc mới, thu nhập có thể sẽ thấp hơn.
Họ cũng đang cố gắng cắt giảm hóa đơn tiền điện.
“Chúng tôi không quá khắt khe, nhưng cố gắng hạn chế thời gian tắm của bọn trẻ một chút và suy nghĩ xem cần sưởi ấm những phòng nào, đại loại vậy.”
Jess cho biết, nhìn chung, nhiều người dường như vẫn đang chật vật.
“Tôi cảm thấy nhiều người đang ở trong hoàn cảnh của chúng tôi, kiểu như ‘chúng ta có cần mua cà phê bên ngoài không’ hay ‘tôi tự làm bữa trưa ở nhà mỗi ngày’,” chị nói. “Những người làm trong ngành dịch vụ công, ít nhất, ngay cả khi có việc làm, bạn cũng phải sống như thể ‘tôi nên cẩn thận vì có thể sẽ không giữ được việc’.”
Theo rnz.co.nz