Bạn có cảm thấy việc duy trì các chi phí cơ bản ngày càng khó khăn hơn mỗi năm không? Bạn không đơn độc.
NGÀY NGÂN SÁCH 2025
Bà Helen Gilby, một bà mẹ hai con ở Christchurch, cho biết việc duy trì các chi phí sinh hoạt cơ bản ngày càng trở nên khó khăn hơn mỗi năm.
“Các chi phí cơ bản, bạn chỉ có thể sắp xếp lại và cắt giảm đến một mức độ nhất định,” bà nói. “Khi tôi so sánh hóa đơn tiền điện từ tháng 5 đến tháng 7 năm nay với năm ngoái, chúng đã tăng khoảng 10%, và phí gia hạn bảo hiểm của tôi cũng tăng khoảng 20% trên tất cả các hợp đồng.”
Bà Gilby cho biết ngân sách mua sắm thực phẩm của bà giờ đây không còn đủ để mua được nhiều như trước.
“Tôi liên tục phải xoay sở để đủ trang trải và thậm chí đã nghĩ đến việc tạm dừng đóng góp vào KiwiSaver để đối phó, nhưng điều đó đồng nghĩa với việc hy sinh sự an toàn trong tương lai để tồn tại ở hiện tại. Tôi cũng không tin tưởng nhiều rằng hệ thống lương hưu sẽ còn nguyên vẹn khi tôi đến tuổi nghỉ hưu.
Thật sự rất khó để liên tục theo dõi và tính toán mọi thứ khi bạn có thu nhập thấp, và điều đó trở thành một nguồn lo lắng thường trực.”
Là một phụ huynh đơn thân, bà cho biết ngay cả việc tăng lương cũng không thể hiện đầy đủ trong thu nhập thực nhận của bà, do các tỷ lệ giảm trừ áp dụng cho các khoản hỗ trợ của chính phủ.
Bà tính toán rằng, mặc dù bà không đạt mức thu nhập đó, nhưng một người ở vị trí của bà nếu được tăng lương từ 100.000 đô la lên 130.000 đô la mỗi năm thì cũng chỉ nhận thêm khoảng 200 đô la mỗi tuần sau thuế.
Dữ liệu của Infometrics cho thấy thu nhập đã theo kịp – hoặc không theo kịp – chi phí sinh hoạt tăng cao trong những năm gần đây như thế nào.
Trong những năm ngay sau đại dịch Covid-19, các hộ gia đình có thu nhập thấp chịu áp lực lớn nhất, nhưng gần đây, gánh nặng đã chuyển sang các hộ gia đình có thu nhập cao hơn.
Kể từ năm 2020, không ai tránh khỏi một năm mà mức tăng chi phí của họ vượt quá mức tăng thu nhập.
Năm 2022, thu nhập trung bình của nhóm 20% người có thu nhập thấp nhất tăng 9% so với mức tăng chi phí sinh hoạt. Trong khi đó, nhóm có thu nhập cao nhất tăng 4,9%.
Năm 2023, khi tác động mạnh nhất của lạm phát được cảm nhận rõ rệt, các hộ gia đình có thu nhập thấp nhất chứng kiến chi phí tăng 3,5% so với thu nhập. Nhóm có thu nhập cao nhất chỉ có mức tăng chi phí so với thu nhập là 1,8%.
Năm ngoái, nhóm 20% người có thu nhập thấp nhất có mức tăng thu nhập cao hơn chi phí 0,7%, và nhóm cận dưới tăng 1,3%. Hai nhóm 20% người có thu nhập cao nhất lại có mức tăng thu nhập thấp hơn mức tăng chi phí lần lượt là 1,7% và 1,3%.
Ông Gareth Kiernan, chuyên gia dự báo trưởng của Infometrics, cho biết các hộ gia đình có thu nhập cao hơn bị ảnh hưởng nặng nề hơn bởi lãi suất, yếu tố này được ghi nhận trong dữ liệu nhưng không nằm trong chỉ số lạm phát CPI.
“Trong năm 2022 và 2023, mọi thứ đều tăng giá, rất khó để tránh khỏi.”
Ông cho biết thị trường lao động vẫn đang suy yếu cùng lúc với một đợt lạm phát khác được cảm nhận “ở những lĩnh vực cụ thể của các chi phí không thể tránh khỏi đối với người dân.”
“Trong năm nay, trung bình chúng ta có thể sẽ lại thụt lùi một chút.”
Ông David Verry, cố vấn tài chính tại North Shore Budgeting Services, cho biết những người có thu nhập thấp vẫn đang cảm nhận rõ rệt nhất sự khó khăn.
Một số người có thu nhập giảm sút và không hiếm khi tiền thuê nhà chiếm 50-70% thu nhập sau thuế. Ông nói rằng những người có thu nhập thấp thường có các khoản nợ phải trả lãi, điều này thường đẩy họ vào tình thế khó khăn cùng cực.
Một cố vấn tài chính khác, bà Shula Newland, cho biết việc tăng hóa đơn tiền điện đã gây ảnh hưởng nặng nề.
“Nhiều người đã nhận được hóa đơn tiền điện hơn 400 đô la – những hóa đơn khổng lồ.”
Các hộ gia đình có thu nhập thấp có nhiều khả năng phải cắt giảm chi tiêu cho thực phẩm và các nhu yếu phẩm khác, trong khi các hộ gia đình có thu nhập cao hơn thì cắt giảm chi tiêu cho giải trí, bà cho biết.
Tổ chức Consumer NZ cho biết 67% người dân liệt kê chi phí sinh hoạt là một trong ba mối lo ngại hàng đầu trong khảo sát tâm lý gần đây nhất của họ, đây là một con số kỷ lục – tăng từ 65% vào tháng 4 và 58% một năm trước. Hóa đơn thực phẩm và tiền điện là những mối quan tâm chính.
Trong một số trường hợp, những thay đổi kinh tế khác cũng tạo nên sự khác biệt.
Khi chồng của Jess mất việc trong ngành dịch vụ công, sự chú ý của họ buộc phải chuyển sang ngân sách gia đình.
“Chúng tôi đã phải đối mặt với một sự sụt giảm thu nhập gia đình rất lớn, rất lớn,” cô nói.
Cặp vợ chồng hai con ở Wellington, những người mà RNZ đã đồng ý không nêu tên, có khoản tiết kiệm có thể giúp đỡ phần nào, nhưng Jess cho biết trong khi phải mất rất nhiều thời gian để tích lũy số tiền đó, thì nó lại biến mất với tốc độ đáng sợ.
“Thử thách cơ bản là cố gắng cắt giảm càng nhiều càng tốt để số tiền đó biến mất chậm nhất có thể,” cô nói. “Chúng tôi may mắn có tiền tiết kiệm, nhưng điều không chắc chắn thực sự là chúng tôi sẽ ở trong tình huống này bao lâu.”
Ngay khi biết chồng mất việc, họ đã cắt giảm chi tiêu tùy ý. Họ cố gắng chỉ sử dụng xe điện và sạc qua đêm, cắt giảm đồ ăn mang về, đồng thời cẩn thận hơn với chi tiêu thực phẩm và “phải từ chối” yêu cầu tiền của các con tuổi teen.
“Chúng tôi khá may mắn vì có những thứ có thể cắt giảm, như đồ ăn mang về và chúng tôi từng có người giúp việc.”
Giờ đây, khi những khoản chi như hóa đơn phí thể thao cho con cái đến, họ cảm thấy khá khác biệt. Cô cũng cố gắng trì hoãn chi tiêu, vì hy vọng việc giảm thu nhập chỉ là tạm thời.
“Giày đi làm của tôi đang rách nát và tôi nghĩ, nếu tôi dán chúng lại, tôi có thể dùng thêm một tháng nữa và có lẽ như vậy là đủ. Tôi đoán điều này khá khác biệt so với những người có thu nhập thấp và họ chấp nhận rằng đây là cách mọi thứ sẽ diễn ra.”
Nếu họ buộc phải sống dựa vào một nguồn thu nhập trong thời gian dài hơn, cô nói rằng họ có thể phải xem xét lại liệu có thể xoay sở với khoản thế chấp hay không. Khi chồng cô tìm được việc làm, thu nhập có thể sẽ thấp hơn.
Họ cũng đang cố gắng cắt giảm hóa đơn tiền điện.
“Chúng tôi không quá khắt khe, nhưng cố gắng hạn chế thời gian tắm của bọn trẻ một chút và suy nghĩ xem cần sưởi ấm những phòng nào, đại loại vậy.”
Jess cho biết, nhìn chung, rất nhiều người dường như vẫn đang chật vật.
“Tôi cảm thấy rất nhiều người đang ở trong hoàn cảnh của chúng tôi, phải tự hỏi ‘chúng ta có cần mua cà phê bên ngoài không’ hoặc tôi tự chuẩn bị bữa trưa ở nhà mỗi ngày,” cô nói. “Những người làm trong ngành dịch vụ công, ít nhất, ngay cả khi bạn có việc làm, bạn cũng phải hành xử như thể ‘tôi tốt hơn nên chuẩn bị tinh thần có thể không giữ được nó’.”
Theo rnz.co.nz