Đảng Lao động (Labour) đang đặt cược vào thành tích của mình trong chính phủ để giành lại khu vực bầu cử Tāmaki Makaurau, trong khi Te Pāti Māori khẳng định tiếng nói của họ là cần thiết để “vượt qua mọi giới hạn”.
Cuộc cạnh tranh giữa hai ứng cử viên hàng đầu là Peeni Henare của Đảng Lao động và Oriini Kaipara của Te Pāti Māori ngày càng trở thành sự lựa chọn giữa một cựu bộ trưởng Lao động và một ứng cử viên lần đầu ra tranh cử, được hậu thuẫn bởi Te Pāti Māori đang trỗi dậy mạnh mẽ.
Chỉ còn chưa đầy một tuần nữa là các điểm bỏ phiếu đóng cửa, người Māori muốn tiếng nói nào? Tiếng nói của phe chính thống hay phe đối lập?
Khu vực bầu cử Tāmaki Makaurau trải dài từ dãy Waitākere đến Bãi biển Bucklands. Nó bao gồm hầu hết các vùng ngoại ô phía nam và phía đông của Auckland, cũng như Đảo Waiheke.
Trong số các khu vực bầu cử của người Māori, đây là nơi có thu nhập hộ gia đình trung bình hàng năm cao nhất – gần 130.000 đô la – nhưng cũng có số lượng người nhận trợ cấp tìm việc làm cao nhất.
Vào cuối tháng 7, gần 44.000 người đã đăng ký bỏ phiếu tại Tāmaki Makaurau – gần một nửa trong số đó dưới 40 tuổi.
Trên thực tế, có năm ứng cử viên trên lá phiếu – bao gồm Kelvyn Alp từ New Zealand Loyal, Hannah Tamaki từ Vision New Zealand và Sherry Lee Matene với tư cách ứng cử viên độc lập.
Tuy nhiên, vào năm 2023, các ứng cử viên của Đảng Lao động và Te Pāti Māori cho khu vực bầu cử này mỗi người đã nhận được hơn 10.000 phiếu bầu – chiếm khoảng 80% tổng số phiếu đã bỏ.
Vì vậy, cuộc đua dường như là sự đối đầu giữa một chính trị gia giàu kinh nghiệm và một gương mặt mới, cả hai đều tự quảng bá mình là người có vị thế tốt nhất để đánh bại liên minh cầm quyền.
Trong cuộc bầu cử năm 2023 đó, Đảng Lao động đã mất tất cả trừ một ghế trong các khu vực bầu cử của người Māori. Bản thân Peeni Henare đã để mất ghế Tāmaki Makaurau vào tay Takutai Tarsh Kemp của Te Pāti Māori với 42 phiếu bầu sau một cuộc kiểm phiếu lại.
Kể từ đó, Te Pāti Māori đã mạnh lên, giúp đưa hàng chục nghìn người đến Quốc hội dưới biểu ngữ Toitū te Tiriti để phản đối Dự luật Nguyên tắc Hiệp ước.
Chỉ còn một năm nữa là đến cuộc tổng tuyển cử tiếp theo, cuộc đua đặc biệt này sẽ rất quan trọng trong việc xác định liệu Đảng Lao động đã làm đủ để bắt đầu giành lại các ghế của người Māori hay chưa.
Cuộc đua này không chỉ xoay quanh bản thân các ứng cử viên, mặc dù sự khác biệt đó là rõ ràng.
Henare đã là nghị sĩ của Đảng Lao động từ năm 2014 và giữ ghế Tāmaki Makaurau từ năm 2014 đến 2023. Ông cũng từng là Bộ trưởng Nội các dưới thời Jacinda Ardern và Chris Hipkins. Kaipara chưa từng ra tranh cử chính trị trước đây.
Điều thú vị nữa là mối liên hệ lịch sử giữa các đảng. Te Pāti Māori ra đời từ cảm giác bị Đảng Lao động phản bội. Nghị sĩ đầu tiên của đảng này, cũng được bầu trong một cuộc bầu cử bổ sung, là cựu nghị sĩ Lao động, cố Dame Tariana Turia.
Bà đã từ chức khỏi chính phủ Lao động của Helen Clark để phản đối luật Bờ biển và Đáy biển, đạo luật này đã khiến hàng nghìn người xuống đường biểu tình.
Tuy nhiên, lần này, không ứng cử viên nào vận động chống lại chính phủ Lao động.
Thực tế, tình đồng chí giữa họ bền chặt và tôn trọng đến mức hầu như không giống một chiến dịch tranh cử. Nó giống hơn với điều mà nghị sĩ Lao động Willie Jackson gọi là “chính trị Māori” khi vinh danh Kemp vào tháng 6.
“Chúng tôi có thể hủy hoại lẫn nhau, nhưng sau đó, bạn sẽ không nghĩ đó là cùng một người – chúng tôi sẽ ngồi uống trà và ăn uống ở phía sau marae (nhà hội họp truyền thống của người Māori). Đó là bản chất của chính trị Māori.”
Người dẫn chương trình Te Ao with Moana, Moana Maniapoto, cho biết trong cuộc tranh luận của bà, họ gần như cảm thấy như những người bạn. “Anh em một nhà,” Kaipara gợi ý.
“Ngay từ đầu chiến dịch này, tôi luôn rõ ràng. Chúng ta chỉ có một kẻ thù ở đây và đó là chính phủ này,” Henare nói với RNZ trong một chuyến vận động tranh cử qua Nam Auckland. “Tôi không nói về việc tấn công Te Pāti Māori, hay bất kỳ ai khác trong chiến dịch này, tôi hoàn toàn tập trung vào chính phủ hiện tại.”
“Mọi người đều kêu gọi chính phủ này ra đi, chính phủ này đang gây ra quá nhiều thiệt hại từng giờ,” Kaipara nói với MATA.
Về điểm này, họ đồng ý. Vậy họ mang đến cho cử tri điều gì khác biệt?
Tại khuôn viên Te Pūtahi Māori o Manurewa, hai sinh viên đã nói với RNZ về đảng mà họ ưa thích và lý do.
“Có lẽ là Đảng Lao động. Hầu hết người Māori sẽ nói là đảng Māori, nhưng tôi nghĩ điều đó hơi thiên vị, bởi vì theo tôi thấy, Đảng Lao động đang làm nhiều hơn cho chúng tôi so với chính đảng Māori. Đó là những gì tôi thấy,” một thiếu niên cho biết.
“Gia đình tôi là người ủng hộ Đảng Lao động, chúng tôi luôn như vậy,” một người khác nói. “Tuy nhiên, khi nhìn thấy Te Pāti Māori, tôi sẽ nghiêng về họ nhiều hơn, vì họ hoàn toàn vì người Māori. Tôi thích cách họ phá vỡ các giới hạn, như đã thấy năm ngoái khi họ biểu diễn haka (điệu nhảy truyền thống của người Māori) trong Quốc hội, điều chưa từng thấy trước đây – à, cá nhân tôi thì chưa từng thấy.”
Hãy tin tưởng vào những người trẻ để nhận ra một trong những điểm tranh chấp chính của cuộc đua này – không chỉ là vấn đề kinh nghiệm, mà còn là sự khác biệt về quan điểm cực đoan.
Một bên là Đảng Lao động, một đảng chính thống, thu hút đa số cử tri. Bên kia là Te Pāti Māori – ít bị ràng buộc hơn và có khả năng vượt qua mọi giới hạn tốt hơn.
RNZ hỏi Henare vấn đề số một mà cử tri nêu ra với ông là gì. Ông trả lời: “Chi phí sinh hoạt… bỏ xa các vấn đề khác.”
Thực tế, khi được hỏi về lập trường của mình đối với việc bãi bỏ lệnh cấm biểu tượng băng đảng, vốn khác với lập trường của đảng ông, ông nói với RNZ rằng không ai nói chuyện với ông về biểu tượng băng đảng khi ông đi gõ cửa hoặc vận động tranh cử tại các chợ – đó không phải là ưu tiên.
“Các gia đình (Whānau) ở Tamaki Makaurau, khi chúng tôi gõ cửa nhà họ, đều rất rõ ràng về những gì quan trọng đối với họ.”
“Nhiều người trong số họ không biết liệu mình có còn việc làm vào cuối tháng hay không. Nhiều người phải chờ năm tuần để gặp bác sĩ đa khoa. Nhiều người thậm chí không biết liệu họ có tiếp tục ở trong căn nhà đó hay không vì chủ nhà đang đe dọa đuổi họ.”
Ông thừa nhận “thời thế đã thay đổi” đối với Đảng Lao động, đặc biệt là ở Tāmaki Makaurau, sau các đợt phong tỏa do Covid. Nhưng ông nói rằng bây giờ cảm giác khác: “Tôi có thể nói với bạn rằng thời thế đang chống lại chính phủ này.”
Kaipara cũng nhận được phản hồi tương tự về chi phí sinh hoạt. Họ đang vận động tranh cử tại các địa điểm và sự kiện tương tự.
Nhưng cô ấy mang đến một tiếng nói phù hợp hơn với phong trào phản đối Dự luật Nguyên tắc Hiệp ước, phù hợp hơn với điệu haka của Hana-Rāwhiti Maipi-Clarke tại Quốc hội (mà Peeni Henare cũng tham gia). Đó là tiếng nói của những người trẻ, những người mà chính trị chính thống không có sức hấp dẫn thuyết phục.
“Tôi là một người mẹ, bạn biết không? Một người mẹ của bốn đứa con. Tôi đã lớn lên cùng các con của mình. Tôi là một bà mẹ tuổi teen. Tôi cũng có một mokopuna (cháu), vì vậy tôi hiểu được những khó khăn,” Kaipara nói với RNZ từ một buổi vận động bỏ phiếu ở Tây Auckland.
“Tôi không nghĩ bạn cần phải ở trong Quốc hội để biết hoặc có ý tưởng về nơi các vấn đề đang tồn tại.”
Kaipara cho biết mọi người đã mất việc làm “liên tục và khắp nơi”.
“Các gia đình (Whānau) sống trong cảnh nghèo đói luôn phải trả giá cho những đặc quyền của một số ít người giàu có.”
Cô nói rằng điều này chủ yếu ảnh hưởng đến người Māori, và Te Pāti Māori là đảng có vị thế tốt nhất để giải quyết vấn đề đó.
“Đây là đảng duy nhất thúc đẩy 100% và hơn thế nữa cho các kết quả của người Māori, các giải pháp của người Māori và tài trợ cho người Māori, do người Māori thực hiện, vì người Māori – không có đảng nào khác làm được điều đó.”
RNZ
Khi kinh nghiệm non nớt của Kaipara được đặt ra với đồng lãnh đạo của Te Pāti Māori, Rawiri Waititi, ông nói đó là một điều tốt, bởi vì cô ấy có thể nói từ trái tim mình.
“Khi bạn không bị gọt giũa, không bị trau chuốt về lời nói, không bị trau chuốt về chính sách, bạn có thể nói từ ngākau (trái tim) của mình.”
Kaipara là sản phẩm của Kura Kaupapa Māori đầu tiên ở Auckland – Hoani Waititi, mà Sir Pita Sharples đã giúp thành lập. Sharples cũng là thành viên sáng lập của Te Pāti Māori và giữ ghế Tāmaki Makaurau trước Henare.
Sharples cũng có mặt tại buổi vận động bỏ phiếu ở Tây Auckland để bỏ phiếu. Khi được hỏi ông đã bỏ phiếu cho ai, ông đùa với RNZ rằng ông đã quên tên “cô ấy”.
Whatanui Flavell cũng đã bỏ phiếu vào tối hôm đó. Ông là con trai của Te Ururoa Flavell, một nghị sĩ khác của Đảng Māori thời kỳ đầu. Ông đã bỏ phiếu cho Kaipara, nói rằng ông nghĩ đó là cách chiến thuật nhất để loại bỏ chính phủ hiện tại.
“Cha tôi và những người khác rất chú trọng vào việc đạt được kết quả cho Te Ao Māori (thế giới Māori), trong khi phiên bản hiện tại của Te Pāti Māori lại tập trung hơn vào việc giúp người dân của chúng tôi thức tỉnh và nhận thức chính trị hơn.”
Ông nói thực tế là vào thời cha ông, đảng này chưa bao giờ có được một nửa sự ủng hộ như đảng hiện tại, vì vậy có lợi ích cho cả hai bên.
“Cuộc bầu cử bổ sung này sẽ cho chúng ta biết rất nhiều về vị thế của cộng đồng Māori trong tương lai, và thực sự mang lại cho chúng ta một dấu hiệu về vị trí của chúng ta khi bước vào cuộc tổng tuyển cử tiếp theo.”
Mặc dù cả hai ứng cử viên đều tập trung vào các chủ đề tương tự trong các cuộc tranh luận: chi phí sinh hoạt, nhà ở, y tế và te reo Māori (ngôn ngữ Māori), nhưng một trong số họ có quyền tự do đi xa hơn trong việc ủng hộ sự thay đổi.
“Vâng, Te Pāti Māori không thể tự mình trở thành chính phủ. Đúng không? Tự mình. Đó là điều hiển nhiên. Đó là điều đã biết. Đây là một đảng thiểu số. Nó phải tham gia vào một chính phủ liên minh,” Kaipara nói với RNZ.
Nhưng vai trò của đảng cô là đưa ra những ý tưởng mang tính chuyển đổi, cô nói thêm, dẫn chứng Whānau Ora là một ví dụ.
“Whānau Ora, như mọi người đều biết, được hình thành và phát triển bởi cố Dame Tariana Turia, đây không phải là khoe khoang, đó là một sự thật. Đó là đứa con tinh thần của bà.”
Henare đặt câu hỏi về tính thực tế của một số ý tưởng đó, nói rằng một trong những “lời hứa hão huyền” mà Te Pāti Māori đã đưa ra là “củng cố Te Tiriti o Waitangi (Hiệp ước Waitangi)”. Ông giải thích rằng cần 75% số nghị sĩ trong Hạ viện đồng ý, hoặc 90 ghế.
“Hiện tại họ có năm ghế, họ còn một chặng đường dài để có thêm ghế nữa.”
“Những gì họ đang làm là hứa hẹn với người dân của chúng tôi điều mà họ không có kế hoạch thực hiện.”
Henare nói rằng Đảng Lao động đã “lắng nghe” và “học hỏi” sau năm 2023, đồng thời thừa nhận có một số điều đảng có thể làm tốt hơn.
“Nhưng ở các ghế của người Māori, chúng tôi đã giành chiến thắng áp đảo trong phiếu bầu đảng, và chúng tôi tự hào về điều đó.”
“Tôi vẫn giành được hơn 10.000 phiếu bầu và chỉ thua khoảng 40 phiếu. Vì vậy, không phải tất cả đều mất đi đối với chúng tôi. Tôi nghĩ rằng vẫn còn một nền tảng tốt, màu mỡ ở các ghế của người Māori để nói rằng chúng tôi vẫn là một lựa chọn, và rằng các gia đình (whanau) của chúng tôi vẫn ủng hộ Đảng Lao động.”
Khi được hỏi tại sao cử tri nên bỏ phiếu cho ông, Henare trả lời vì “tôi có một thành tích đáng tự hào trong việc phục vụ các gia đình (whānau) ở Tāmaki Makaurau. Tôi đã làm được điều đó trước đây, và tôi biết tôi có thể làm lại.”
Kaipara trả lời rằng cử tri nên bỏ phiếu cho cô vì cô “chân thành và nhiệt huyết” với Tāmaki Makaurau.
“Tôi thích phá vỡ các giới hạn, phá vỡ rào cản, để truyền cảm hứng cho những người khác.”
“Nếu tôi có thể, thì bạn cũng có thể.”
Theo rnz.co.nz