Hãy hình dung cảnh này: Bạn đang dùng bữa tối cùng người yêu. Món ăn được dọn ra, cuộc trò chuyện đang diễn ra sôi nổi – bỗng nhiên điện thoại của họ rung lên. Họ liếc nhìn, khẽ mỉm cười và bắt đầu gõ phím. Bạn ngồi đó, tay vẫn cầm dĩa, bỗng chốc cảm thấy mình như vô hình, theo chia sẻ của Claire Hart và Kathy Carnelley.
Khoảnh khắc đó có một cái tên: phubbing, một từ ghép giữa “phone” (điện thoại) và “snubbing” (hắt hủi). Nó đã trở thành một đặc điểm gần như không thể tránh khỏi trong các mối quan hệ hiện đại, khi điện thoại thông minh chiếm một vị trí trên bàn ăn – đôi khi là theo nghĩa đen.
Bạn có thể nghĩ phubbing chỉ là một sự khó chịu nhỏ, nhưng nghiên cứu của chúng tôi chỉ ra rằng nó có thể làm xói mòn chất lượng mối quan hệ, làm giảm lòng tự trọng, khơi dậy sự oán giận và thậm chí kích hoạt hành vi trả đũa. Và một số người nhạy cảm với nó hơn rất nhiều so với những người khác.
Sử dụng phương pháp nhật ký hàng ngày, chúng tôi đã theo dõi 196 người trong nhiều ngày, yêu cầu họ báo cáo mức độ cảm thấy bị đối tác phubbing, cách họ phản ứng và cảm xúc của họ sau đó.
Mô hình này cho thấy sự nhất quán đáng kinh ngạc. Vào những ngày mà mọi người cảm thấy bị phubbing nhiều hơn, họ báo cáo mức độ hài lòng với mối quan hệ thấp hơn, tâm trạng tồi tệ hơn và cảm thấy tức giận hoặc thất vọng nhiều hơn.
Hành vi phubbing có thể khiến người bị “phubbee” (người bị bỏ rơi) cảm thấy bị loại trừ, kém quan trọng và ít gắn kết hơn. Điều này phù hợp với thuyết công bằng trong tâm lý học – các mối quan hệ sẽ tốt đẹp hơn khi cả hai đối tác đầu tư như nhau. Nếu đối tác của bạn tập trung vào điện thoại thay vì bạn, đó có thể là dấu hiệu của sự đầu tư không cân bằng.
Sự khác biệt cá nhân
Không phải ai cũng trải nghiệm phubbing theo cùng một cách. Trong nghiên cứu năm 2025 của chúng tôi, được công bố trên Tạp chí Tính cách, chúng tôi nhận thấy rằng phong cách gắn bó – cách thức quen thuộc mà mọi người suy nghĩ và cảm nhận về các mối quan hệ – đóng một vai trò lớn.
Những người có mức độ lo âu gắn bó cao – những người sợ bị bỏ rơi và khao khát sự trấn an – phản ứng mạnh hơn khi bị phubbing. Họ báo cáo tâm trạng chán nản hơn, lòng tự trọng thấp hơn và sự oán giận lớn hơn. Họ cũng có nhiều khả năng trả đũa hơn.
Những người có mức độ né tránh gắn bó cao – những người cảm thấy không thoải mái với sự gần gũi – không báo cáo mức độ hài lòng với mối quan hệ giảm mạnh do phubbing, nhưng họ vẫn đôi khi trả đũa, thường bằng cách tự cầm điện thoại của mình để tìm kiếm sự chấp thuận và xác nhận từ người khác khi đối tác không đáp ứng những nhu cầu này.
Chủ nghĩa tự ái (narcissism) cũng có thể đóng một vai trò. Những người có mức độ tự ái cao thường thích trở thành trung tâm của sự chú ý, nhưng họ có thể thể hiện điều đó theo những cách khác nhau.
Trong một nghiên cứu khác vào năm 2025, chúng tôi đã xem xét hai phân loại phụ của chủ nghĩa tự ái: đối địch tự ái (narcissistic rivalry – có tính đối kháng, bất an và bảo vệ địa vị) và ngưỡng mộ tự ái (narcissistic admiration – tự quảng bá và dựa vào sức hút cá nhân).
Chúng tôi nhận thấy rằng những người có mức độ đối địch tự ái cao hơn thường báo cáo lòng tự trọng thấp hơn, mức độ tức giận cao hơn và nhiều xung đột hơn – dù có bị phubbing hay không. Khi bị phubbing, họ tò mò hơn về những gì đối tác đang làm, nhưng cũng có nhiều khả năng trả đũa để trả thù hoặc để nhận được sự chấp thuận từ người khác.
Những người có mức độ ngưỡng mộ tự ái cao hơn có xu hướng có mức độ hài lòng với mối quan hệ và hạnh phúc tổng thể cao hơn. Khi bị phubbing, họ có nhiều khả năng tham gia vào xung đột với đối tác hơn là trả đũa.
Phubbing: Trò chơi “ăn miếng trả miếng”
Trong nghiên cứu trước đó của chúng tôi vào năm 2022, chúng tôi đã xem xét kỹ hơn loại hành vi mà những người bị phubbing thực hiện. Các phản ứng phổ biến bao gồm phớt lờ hành vi phubbing, cảm thấy oán giận, hỏi về việc sử dụng điện thoại hoặc trực tiếp đối chất với đối tác. Nhưng một trong những phản ứng thường xuyên và đáng chú ý nhất là trả đũa – tự cầm điện thoại của mình lên và làm điều tương tự.
Khi chúng tôi hỏi tại sao mọi người lại trả đũa, ba động cơ chính đã xuất hiện. Một là trả thù, để “dạy cho đối tác một bài học”. Hai là tìm kiếm sự hỗ trợ, tìm đến người khác để kết nối khi đối tác dường như không có mặt. Và ba là tìm kiếm sự chấp thuận – đăng bài trên mạng xã hội hoặc nhắn tin để nhận được sự xác nhận từ người khác. Sự buồn chán đôi khi cũng được nhắc đến, nhưng ít phổ biến hơn nhiều.
Phubbing có vẻ tầm thường – xét cho cùng, ai trong chúng ta cũng kiểm tra điện thoại. Nhưng trong các mối quan hệ, nó có thể hoạt động như một vết rạn nứt nhỏ trong sự kết nối. Những khoảnh khắc nhỏ này có thể tích tụ, tạo ra cảm giác rằng sự chú ý của đối tác đang ở nơi khác và bạn ít được coi trọng hơn.
Đối với những người vốn đã nhạy cảm với các dấu hiệu bị từ chối – như những người có mức độ lo âu gắn bó cao hoặc đối địch tự ái – tác động có thể bị phóng đại. Họ có thể hiểu phubbing là một sự coi thường cố ý, hơn là một thói quen vô thức. Điều này có thể gây ra các chu kỳ xung đột hoặc rút lui.
Làm thế nào để phá vỡ vòng luẩn quẩn của phubbing?
Nếu bạn từng bị buộc tội phubbing, điều đó không có nghĩa là bạn là một đối tác tồi, nhưng có thể thói quen của bạn cần được chú ý.
Các bước đơn giản có thể giúp bảo vệ chất lượng mối quan hệ bao gồm việc tạo ra các khu vực “không điện thoại” trong bữa ăn hoặc trước khi đi ngủ. Cũng có thể hữu ích nếu bạn thừa nhận sự gián đoạn nếu bạn buộc phải kiểm tra điện thoại – giải thích lý do và nhanh chóng quay lại tập trung vào đối tác.
Lý tưởng nhất, các cặp đôi nên thảo luận cởi mở về giới hạn sử dụng điện thoại để cả hai đối tác đều cảm thấy được tôn trọng. Nếu bạn là người bị phubbing, việc nhận biết các yếu tố kích hoạt cảm xúc của chính mình có thể hữu ích. Nếu phubbing chạm đến một điểm nhạy cảm sâu sắc, nó có thể phản ánh những trải nghiệm trước đây về việc cảm thấy bị bỏ qua hoặc không được coi trọng. Có lẽ việc đối tác kiểm tra điện thoại không phải là về sự thiếu sót của bạn mà là về một thói quen xấu khó bỏ. Biết được điều này có thể giúp bạn phản ứng theo cách hàn gắn mối quan hệ hơn là leo thang xung đột.
Cuối cùng, điện thoại thông minh sẽ không biến mất và phubbing cũng vậy. Nhưng những phát hiện của chúng tôi cho thấy rằng lựa chọn nhỏ bé, hàng ngày để hiện diện cùng đối tác quan trọng hơn bạn nghĩ. Nói một cách đơn giản, khi bạn đặt điện thoại xuống, bạn đang vun đắp cho mối quan hệ của mình.
Claire Hart và Kathy Carnelley là phó giáo sư tâm lý học tại Đại học Southampton ở Vương quốc Anh.
Bài viết này được tái bản từ The Conversation theo giấy phép Creative Commons.
Theo 1news.co.nz