KHẨU HIỆU CỦA CUỘC TỔNG ĐIỀU TRA DÂN SỐ NĂM 2023 LÀ ‘TATAU TĀTOU – TẤT CẢ CHÚNG TA ĐỀU ĐƯỢC TÍNH’. CÁC NHÀ DÂN SỐ HỌC LO NGẠI RẰNG QUYẾT ĐỊNH BÃI BỎ CUỘC KHẢO SÁT 5 NĂM MỘT LẦN ĐỐI VỚI MỌI NGƯỜI DÂN NEW ZEALAND CÓ NGHĨA LÀ ĐIỀU ĐÓ SẼ KHÔNG CÒN ĐÚNG NỮA.
Trong nhiều thập kỷ, cứ năm năm một lần, vào một đêm nhất định, mọi người dân trên đất nước này đều được yêu cầu cầm bút và trả lời một loạt câu hỏi về bản thân và ngôi nhà họ đang sống.
Bạn tên là gì? Bạn bao nhiêu tuổi? Ngôn ngữ đầu tiên bạn học là gì? Bạn đang đi học hay đi làm? Bạn có điện, internet, ô tô không? Nhà bạn có bao nhiêu phòng và ai sống cùng bạn?
Tổng điều tra dân số – một cuộc khảo sát nhằm thống kê mọi cá nhân trong một quần thể – đã mang lại những cái nhìn sâu sắc hấp dẫn về sự thay đổi của New Zealand qua nhiều năm.
Nó đã ghi lại sự suy giảm của cả tôn giáo và thói quen hút thuốc, cũng như sự trỗi dậy của công nghệ mới và sự đa dạng sắc tộc. Nó đã tiết lộ sự thay đổi về hình dạng của các hộ gia đình và các mối quan hệ của chúng ta.
Quan trọng hơn nữa, những hiểu biết sâu sắc về nhân khẩu học này đã giúp định hình mọi thứ, từ việc xây dựng trường học mới ở đâu, đến việc phân định ranh giới khu vực bầu cử.
Nhưng năm 2023 đã trở thành năm cuối cùng chính phủ yêu cầu mọi người dân trong nước tham gia Tổng điều tra dân số.
Thay vào đó, từ năm 2030, các số liệu thống kê kiểu Tổng điều tra sẽ được tạo ra từ sự kết hợp giữa dữ liệu đã được thu thập bởi các cơ quan chính phủ khác, được gọi là ‘dữ liệu hành chính’, và các cuộc khảo sát hàng năm trên một mẫu dân số.
Cách tiếp cận này đã được báo hiệu rõ ràng trong các cuộc tham vấn diễn ra vào năm ngoái.
Một cuộc Tổng điều tra năm 2018 thất bại, một cuộc khác vào năm 2023 cũng gặp không ít vấn đề, và chi phí khổng lồ của cả hai cuộc Tổng điều tra này so với những năm trước, tất cả đã dẫn đến quyết định của chính phủ trong tuần này.
Thông báo về sự thay đổi, Bộ trưởng Thống kê Shane Reti cho biết: “Mặc dù chi phí không bền vững và ngày càng tăng, các cuộc tổng điều tra liên tiếp đã gặp phải các vấn đề hoặc không đạt được kỳ vọng.”
Điều này sẽ chấm dứt hơn 150 năm thu thập dữ liệu liên tục trên gần như toàn bộ dân số. Các nhà nhân khẩu học đã nói chuyện với RNZ lo ngại rằng một khi đã xảy ra, sự thay đổi này có thể không thể đảo ngược.
Họ cảnh báo rằng điều này có thể làm trầm trọng thêm chứ không giải quyết được vấn đề thiếu sót trong việc thống kê dân số Māori và Pasifika, và rằng dữ liệu quan trọng hiện chỉ được thu thập bởi Tổng điều tra sẽ bị mất.
Cả hai rủi ro này đều có thể gây ra những ảnh hưởng dây chuyền đối với mọi loại chi tiêu và quyết định cơ sở hạ tầng ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của chúng ta.
BAY LƯỢN MÙ QUÁNG TRONG CƠN BÃO DÂN SỐ
Len Cook từng là nhà thống kê trưởng của New Zealand từ năm 1992 đến năm 2000 và cũng từng là nhà thống kê quốc gia tại Vương quốc Anh.
Ông cho rằng sự thay đổi này đến đúng vào thời điểm mà một bức tranh chính xác về dân số New Zealand là rất quan trọng.
Ông nói: “Chúng ta đang ở giữa cái mà tôi gọi là một cơn bão dân số, nơi tỷ lệ sinh giảm, tuổi thọ tăng và sự biến động di cư lớn có nghĩa là gần như mỗi một trong số 67 chính quyền địa phương của chúng ta hiện đang thay đổi theo một cách hoàn toàn khác biệt so với những nơi khác.”
“Chúng ta thực sự cần phải đảm bảo rằng chúng ta sẽ biết ở mỗi nơi này điều gì đang thay đổi và điều gì đang thúc đẩy nó.”
Tuy nhiên, ông nói rằng thông báo hôm thứ Tư không làm rõ dữ liệu nào có thể bị bỏ qua.
“Thông tin nào chúng ta cần bây giờ nhưng sẽ không còn nhận được nữa? Thông tin nào chúng ta sẽ nhận được là mới? Và nếu chúng ta không biết điều gì sẽ không còn nữa, chúng ta sẽ làm gì thay thế?”
Cook đã theo dõi sát sao những gì đang diễn ra ở Vương quốc Anh, quốc gia đã lên kế hoạch chuyển sang một hệ thống tương tự cho cuộc Tổng điều tra tiếp theo ở Anh và xứ Wales vào năm 2031.
Một ngày trước khi Reti công bố chấm dứt cuộc Tổng điều tra 5 năm một lần của New Zealand, Cơ quan Thống kê Vương quốc Anh đã khuyến nghị chính phủ nước này không nên tiếp tục kế hoạch đó, mà thay vào đó nên tổ chức một cuộc Tổng điều tra truyền thống.
Vương quốc Anh là một “người tiên phong” trong thế giới thống kê, Cook nói.
“Nếu Vương quốc Anh không sẵn sàng thực hiện động thái này trong sáu năm tới, thì chúng ta cần có một lời giải thích tốt hơn nhiều về lý do tại sao New Zealand lại làm điều đó ngay bây giờ.”
Ông cho biết, việc chuyển sang mô hình hành chính sẽ khiến New Zealand xa rời các hệ thống được sử dụng ở nhiều quốc gia mà chúng ta thường so sánh. Úc, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ hiện đều sử dụng một cuộc tổng điều tra toàn dân.
RỦI RO THẤT BẠI
Giáo sư Paul Spoonley, nhà xã hội học của Đại học Massey, cho biết ông “rất lo lắng” về những thay đổi này.
“Tổng điều tra là một cuộc tập hợp dữ liệu toàn diện nhằm đảm bảo rằng mọi người đều là một phần của cuộc tập hợp đó và được hỏi cùng một câu hỏi. Dữ liệu hành chính không làm được điều đó, vì vậy có những khoảng trống dữ liệu lớn.”
Spoonley cho biết có những quốc gia khác đã chuyển sang mô hình hành chính, nhưng họ cũng sử dụng sổ đăng ký dân số để theo dõi dữ liệu.
“Nếu bạn lấy ví dụ như Thụy Điển, mọi người đều có một mã định danh duy nhất và nó có thể được liên kết với dữ liệu hành chính. Nhưng sau đó bạn cần liên kết dữ liệu đó rất cẩn thận, và bạn cần đảm bảo rằng nó được cập nhật, bởi vì luôn có những khoảng trống trong các bộ dữ liệu hành chính.”
Quyền thống kê trưởng của Stats NZ, Mary Craig, cho biết tại buổi công bố rằng sẽ có rất nhiều công việc trong năm năm tới để đảm bảo dữ liệu hành chính mà họ sẽ dựa vào đạt tiêu chuẩn.
“Có một mức độ dữ liệu từ mọi người, nhưng liệu nó có thực sự có tất cả các thuộc tính mà chúng ta cần cho loại hình hoạt động này không? Không.”
Spoonley cho biết ngay cả khi việc thu thập dữ liệu hành chính của New Zealand có thể được thực hiện một cách có hệ thống hơn, nó vẫn sẽ không bao gồm tất cả các thông tin mà Tổng điều tra hiện đang thu thập.
Có rất nhiều điều chỉ Tổng điều tra mới hỏi đến, đặc biệt là về điều kiện nhà ở và cấu trúc hộ gia đình, và các biến dữ liệu te ao Māori như liên kết iwi và trình độ te reo.
“Các cuộc khảo sát sẽ trông như thế nào để bù đắp cho những thiếu sót về dữ liệu – liệu chúng có đủ không? Và chúng ta cần một mẫu lớn để đảm bảo rằng chúng ta đang thu thập tất cả các cộng đồng đó với độ sâu đủ.”
Ông đồng ý rằng các cuộc tổng điều tra năm 2018 và 2023 rất tốn kém, và cũng khiến đất nước phải trả giá đắt về mặt thống kê đáng tin cậy.
Nhưng chính phủ nên xem xét các mô hình trước đây để thực hiện Tổng điều tra trước khi quyết định loại bỏ hoàn toàn, ông nói.
“Chúng ta đã có 35 cuộc tổng điều tra ở New Zealand. Nó cung cấp một cơ sở dữ liệu khổng lồ và phong phú.”
“Chúng ta đang phá vỡ sự liên tục đó mà không có gì đảm bảo rằng chúng ta sẽ có được dữ liệu chất lượng tốt để cho chúng ta biết điều gì đang xảy ra ở New Zealand.”
Nếu cách tiếp cận mới cũng gặp trục trặc, ông nói, “Chúng ta sẽ không có đường lùi.”
“Chúng ta là một xã hội hiện đại dựa vào dữ liệu chất lượng tốt để đưa ra các quyết định chất lượng tốt ở cấp quốc gia và địa phương. Rủi ro là chúng ta sẽ không có dữ liệu đó để đưa ra những quyết định đó, và vấn đề là điều đó sẽ trở nên rõ ràng vào thời điểm quá muộn để khắc phục.”
AI ĐƯỢC TÍNH?
Kỹ thuật viên dữ liệu trưởng của Te Kāhui Raraunga và Data Iwi Leaders Group, Kirikowhai Mikaere, cho biết tổ chức của bà đã tham gia vào một số cuộc tham vấn đằng sau những thay đổi này, nhưng bà vẫn còn nhiều lo ngại về cách nó sẽ được tiến hành.
Te Kāhui Raraunga được thành lập sau cuộc Tổng điều tra năm 2018, cuộc điều tra đã thống kê thiếu nghiêm trọng dân số Māori, và đã công bố dữ liệu iwi Māori từ cuộc Tổng điều tra năm 2023.
Mikaere nói: “Dữ liệu hành chính, chúng ta biết, không nhất thiết phải có phạm vi bao phủ mạnh mẽ cho một số biến số chính đối với iwi Māori – đặc biệt là đối với biến số liên kết iwi, biến số nguồn gốc Māori, và te reo Māori.”
“Một trong những lo ngại khi chuyển sang một hệ thống dựa vào sự kết hợp giữa dữ liệu hành chính và các cuộc khảo sát hàng năm nhỏ hơn, là nó có thể làm đảo ngược tiến độ mà chúng ta đã đạt được và tác động tiêu cực đến chất lượng dữ liệu Māori.”
Các cộng đồng nông thôn và vùng sâu vùng xa, và những cộng đồng có dân số dễ bị tổn thương, gặp khó khăn hơn trong việc tiếp cận các dịch vụ của chính phủ. Cách tiếp cận mới có thể làm trầm trọng thêm vấn đề đó, Mikaere nói.
“Dữ liệu hành chính chủ yếu được thu thập từ việc cung cấp dịch vụ. Nếu bạn không tiếp cận các dịch vụ đó, thì bạn sẽ không được nhìn thấy trong dữ liệu hành chính.”
Te Kāhui Raraunga đã làm việc chặt chẽ với Stats NZ trong cuộc Tổng điều tra năm 2023 và hy vọng sẽ gặp cơ quan này và bộ trưởng vào cuối tháng này để thảo luận về một số giải pháp của họ cho những lo ngại đó, Mikaere nói.
“Chúng tôi ủng hộ việc hiện đại hóa việc thu thập dữ liệu ở Aotearoa nhưng điều thực sự cần thiết là Hoàng gia phải hợp tác chân thành với iwi để đảm bảo rằng cách tiếp cận mới không lặp lại những thất bại lịch sử trong việc thu thập dữ liệu cho người Māori.”
“Làm thế nào để chúng ta đảm bảo rằng tất cả các cộng đồng của chúng ta đều được nhìn thấy trong hệ thống thay thế này?”
Theo rnz.co.nz