Người Fiji gốc Ấn đang sinh sống tại New Zealand đang phản đối động thái của chính phủ nhằm phân loại họ là người châu Á chứ không phải người dân đảo Thái Bình Dương.
Điều tra dân số năm 2018 cho thấy có hơn 15.000 người tự nhận mình thuộc nhóm dân tộc Fiji gốc Ấn – tăng khoảng 5.000 người so với cuộc điều tra năm 2013.
Hiện tại, họ cho rằng việc chính phủ phân loại họ là người châu Á chứ không phải người dân đảo Thái Bình Dương (Pasifika) là “sai lầm và cần phải được sửa chữa”.
Các nhà lãnh đạo cộng đồng cảnh báo rằng người Fiji gốc Ấn đang đối mặt với khủng hoảng bản sắc tại Aotearoa (tên Maori của New Zealand).
Người Fiji gốc Ấn tại New Zealand là hậu duệ của những lao động hợp đồng được người Anh đưa đến Fiji hơn 140 năm trước để làm việc trên các đồn điền mía.
Hơn 140 năm trước, con tàu Leonidas – chở theo những lao động hợp đồng từ Ấn Độ – đã đến Fiji.
Từ năm 1879 đến 1916, hơn 60.000 người Ấn Độ đã được người Anh đưa đến làm việc tại các đồn điền mía ở Fiji, với lời hứa về một cuộc sống tốt đẹp hơn.
Những công nhân Ấn Độ này, theo hợp đồng, được biết đến với tên gọi Girmitiyas – một từ tiếng Hindi phỏng theo từ ‘agreement’ (thỏa thuận) trong tiếng Anh.
Ngày nay, 15.000 hậu duệ của họ đang sinh sống trên khắp New Zealand và trong hai năm qua, họ cho biết đã liên tục kêu gọi chính phủ công nhận họ là người dân đảo Thái Bình Dương chứ không phải người châu Á.
Quỹ Girmit Fiji của New Zealand cho biết nhiều thành viên của họ chưa từng đến Ấn Độ và cũng không có bất kỳ mối liên hệ nào với quê hương gốc.
Chủ tịch quỹ, Krish Naidu, cho biết những người Fiji gốc Ấn trẻ tuổi có mối liên hệ sâu sắc với Fiji và họ muốn tiếp tục tự hào khẳng định mối liên kết đó.
Ông Naidu cũng cho biết họ đang bỏ lỡ các hỗ trợ và cơ hội quan trọng trong các lĩnh vực như giáo dục và y tế, bởi vì họ bị phân loại là người châu Á chứ không phải người dân đảo Thái Bình Dương ở New Zealand.
Ông nói rằng việc không công nhận người Fiji gốc Ấn là một cộng đồng Thái Bình Dương đã ngăn cản họ chia sẻ bất kỳ nguồn lực và hỗ trợ nào được phân bổ cho các cộng đồng này.
Ông Naidu cho biết đã có các cuộc thảo luận với Cục Thống kê New Zealand (StatsNZ).
Tuy nhiên, StatsNZ đã nói rằng việc xem xét lại phân loại chỉ có thể diễn ra sau cuộc điều tra dân số năm 2023, ông cho hay.
“Vì vậy, chúng tôi vẫn sẽ bị phân loại là người châu Á nếu chúng tôi chọn tự nhận mình là người Fiji gốc Ấn.
Điều này khá đáng thất vọng, sai lầm và cần phải được sửa chữa.
Chúng tôi tôn trọng và thừa nhận quy trình, nhưng chúng tôi không muốn phải chờ đến cuộc điều tra dân số năm 2028 để điều đó xảy ra.”
Bộ trưởng phụ trách các Dân tộc Thái Bình Dương, Aupito William Sio, cho biết mặc dù ông hiểu những lo ngại của nhóm, nhưng việc phân loại người Fiji gốc Ấn phù hợp với hồ sơ dân tộc học bao gồm những người có ngôn ngữ, phong tục và truyền thống chung.
Ông Aupito nói rằng hồ sơ đó khác với người dân bản địa Thái Bình Dương.
Trong một lá thư gửi đến quỹ, Bộ trưởng cho biết định nghĩa về sắc tộc của StatsNZ được sử dụng để tổng hợp dữ liệu nhằm hiểu rõ hơn về các dân tộc ở New Zealand.
“StatsNZ công nhận sắc tộc là nhóm dân tộc mà một người tự nhận mình thuộc về hoặc có cảm giác gắn bó,” ông Aupito nói.
Ông nói rằng sắc tộc không giống như chủng tộc, tổ tiên, quốc tịch, quyền công dân hay thậm chí là nơi sinh.
“Họ đã tự nhận dạng bản thân mình, nhưng hệ thống chính phủ lại chưa công nhận họ.
Những cuộc đối thoại đó cần phải tiếp tục để tìm ra cách chúng ta thu thập dữ liệu về bản sắc của họ với tư cách là người Fiji gốc Ấn hoặc để phát triển các chính sách hỗ trợ nguyện vọng của họ.”
Điều tra dân số năm 2018 cũng cho thấy khoảng 21.000 người Fiji sống ở New Zealand. Trong số này bao gồm người Fiji bản địa, iTaukei, và người Fiji-Rotuman – cả hai nhóm đều được công nhận là dân đảo Thái Bình Dương (Pasifika).
Người Rotuman đã ở New Zealand lâu như những người gốc Ấn đồng hương của họ.
Chủ tịch nhóm Hội đồng Rotuman Auckland, Rachael Mario, cho biết bà không thấy có vấn đề gì khi người Fiji gốc Ấn được phân loại là dân đảo Thái Bình Dương.
Bà nói rằng người Fiji gốc Ấn nên được công nhận là dân đảo Thái Bình Dương (Pasifika) cùng với người iTaukei và Rotuman.
Bà Mario cho biết bà không hài lòng với cách Bộ đã xử lý vấn đề này.
Bà nói rằng đây là một “sự phân biệt đối xử và phân biệt chủng tộc có hệ thống, kéo dài” đối với cộng đồng này ở New Zealand.
“Chúng ta phải làm điều đúng đắn,” bà nói. “Người Fiji gốc Ấn đến từ Thái Bình Dương. Họ sinh ra ở Fiji và họ là người Fiji. Họ nên được đối xử như người dân Thái Bình Dương.
Chúng tôi sống ở New Zealand và luật pháp quy định rằng người Fiji gốc Ấn là dân đảo Thái Bình Dương (Pasifika), tôi không hiểu tại sao lại có thể khác được.”
Malcolm Andrews là một người Fiji có nguồn gốc từ Quần đảo Solomon và là người sáng lập ConchShell – một dự án tập trung vào “truyền tải kiến thức và phục hồi các quy trình, nghi thức bản địa đặc biệt dành cho giới trẻ Thái Bình Dương” ở New Zealand.
Ông nói rằng thuật ngữ ‘Pasifika’ được những kẻ thực dân đặt cho người dân Thái Bình Dương.
Andrews cho biết ‘thương hiệu’ này đi kèm với một lối sống bao gồm các giá trị, nguyên tắc, hệ thống tín ngưỡng và các địa danh đã kết nối người dân Thái Bình Dương thông qua di cư.
Ông khẳng định, thật không may, người Fiji gốc Ấn không thuộc vào danh mục này.
“Ví dụ, nghệ thuật xăm mình ở Samoa: tatau và pe’a có mối liên hệ chặt chẽ với veiqia ở Fiji. Những chiếc thuyền mà người Polynesia sử dụng cũng có mối liên kết mạnh mẽ với các loài thực vật mọc ở Fiji. Ngôn ngữ mà chúng tôi nói, và thậm chí cả các giá trị của chúng tôi, khá độc đáo vì chúng được dệt nên thông qua các mối quan hệ vật tổ mà người dân Thái Bình Dương có.
Các giá trị của chúng tôi bắt nguồn từ mối quan hệ với đất đai, đại dương và bầu trời: chúng tôi có thực vật, động vật để biểu thị mối quan hệ này, giúp chúng tôi duy trì sự hài hòa và cân bằng. Người Ấn Độ gốc Fiji không có mối liên hệ nào với những điều có ý nghĩa lớn đối với chúng tôi, những người dân Thái Bình Dương. Họ lập luận rằng họ đã ở Fiji 140 năm, nhưng không có nghiên cứu nào chứng minh những đặc điểm cụ thể về lối sống: cách chúng tôi nhìn và cách chúng tôi làm mọi việc.”
Andrews cũng là Giám đốc Y tế và Giáo dục tại Hiệp hội Y tế Pasifika và đề xuất người Fiji gốc Ấn tổ chức một buổi ‘talanoa’ (thảo luận thân mật) với các cộng đồng Thái Bình Dương khác như người Samoa, Tonga và Solomon để thảo luận cách tốt nhất giải quyết những lo ngại của họ.
Ông nói rằng đã đến lúc “đứng lên” – và tin rằng người dân Thái Bình Dương đã bị im lặng đủ lâu để bị phân loại và định nghĩa không phải bởi chính họ mà bởi những kẻ thực dân.
Andrews cũng là đồng sản xuất chương trình ngôn ngữ Fiji tại Mạng lưới Truyền thông Thái Bình Dương và nói rằng từ “Pasifika” đi kèm với hàng ngàn năm di cư và tiến hóa. Nó không nên được so sánh với chỉ 140 năm tồn tại ở một nơi.
“Cũng có một cuộc khủng hoảng bản sắc lớn trong cộng đồng Thái Bình Dương. Đối với những anh chị em Fiji gốc Ấn của tôi, không phải tôi không muốn họ là một phần của gia đình Thái Bình Dương, mà là về bản sắc và việc biết bạn đến từ đâu, nguồn gốc của bạn.”
Tiến sĩ Primla Khar là Chủ tịch của một trong những nhóm người Ấn Độ lớn nhất ở New Zealand – Hiệp hội Ấn Độ Manukau ở Nam Auckland.
Bà nói rằng nếu người Fiji gốc Ấn muốn tự nhận mình là người đến từ Quần đảo Thái Bình Dương, bà không nghĩ có vấn đề gì với điều đó.
Bà Khar cho biết có hai vấn đề ở đây.
“Ý định của một nhóm người tìm kiếm sự công nhận theo một cách cụ thể có thể bị ảnh hưởng bởi các quy định và chính sách mà chính phủ ban hành,” bà nói.
“Tôi đến từ ngành y tế, và tôi hiểu rằng một số nhóm dân tộc bao gồm người Māori và người dân đảo Thái Bình Dương – khi chúng ta nói về công bằng và bất bình đẳng – chính phủ đang rất nỗ lực để giải quyết những yếu tố đó.”
Người Fiji gốc Ấn phù hợp với cả hai mô tả là người châu Á và người dân đảo Thái Bình Dương, bà Khar nhận định.
“Nếu những người đã ở Fiji trong bất kỳ số năm nào muốn tự nhận mình là người Fiji gốc Ấn từ Quần đảo Thái Bình Dương, tôi không nghĩ có vấn đề gì. Người Fiji gốc Ấn là người Ấn Độ sống ở New Zealand. Tôi đến New Zealand từ Ấn Độ. New Zealand là ngôi nhà mới của tôi nhưng quê hương tôi vẫn là Ấn Độ.
Vì vậy, người Fiji gốc Ấn nên được phân loại là người Ấn Độ. Nhưng nếu có một nhóm nhỏ muốn tự nhận mình là người Fiji gốc Ấn từ các đảo Thái Bình Dương, tôi nghĩ điều đó không có vấn đề gì. Nó gần giống như một nhóm con.”
Tuy nhiên, Krish Naidu và Quỹ Girmit Fiji vẫn khẳng định rằng người Fiji gốc Ấn có một nền văn hóa, ngôn ngữ, phong tục và truyền thống khác biệt rõ rệt so với những người Ấn Độ khác.
“Chỉ vì chúng tôi ăn roti và cà ri, xem phim Bollywood và kỷ niệm Diwali không có nghĩa là tất cả người Ấn Độ đều giống nhau,” ông nói.
“Vấn đề không công nhận chúng tôi là người dân Thái Bình Dương này gây ra sự đau khổ sâu sắc, và cho đến nay những nỗ lực của chúng tôi để sửa chữa điều đó phần lớn đã bị bỏ qua.”
Động thái của cộng đồng người Fiji gốc Ấn tại Aotearoa đã tạo ra nhiều cuộc tranh luận trên khắp khu vực.
Các học giả, nhà sử học và các chuyên gia khác đều đã tham gia vào cuộc thảo luận với nhiều quan điểm khác nhau.
Naidu cho biết ông hy vọng lẽ phải sẽ thắng thế và ông lạc quan rằng sẽ có sự thay đổi.
Theo rnz.co.nz