New Zealand đã đình chỉ các khoản thanh toán viện trợ trong hai năm – tổng cộng gần 30 triệu USD – cho Quần đảo Cook, cho thấy mối quan hệ chính trị giữa hai quốc gia này đã xấu đi nhanh chóng. Hồi tháng 6 năm nay, Ngoại trưởng Winston Peters đã ngừng khoản tài trợ 18,2 triệu USD sau khi Quần đảo Cook ký một số thỏa thuận gây tranh cãi với Trung Quốc mà không tham vấn New Zealand – điều mà quốc gia này phải làm với tư cách là một quốc gia thuộc Khối Thịnh vượng chung.
Theo Đạo luật Thông tin Chính thức, 1News đã nhận được một lá thư đề ngày 13 tháng 10 từ ông Peters gửi Thủ tướng Quần đảo Cook Mark Brown, xác nhận khoản 18,2 triệu USD sẽ tiếp tục bị tạm dừng, cùng với một khoản thanh toán khác đến hạn vào khoảng thời gian này trong năm – nâng tổng số tiền lên 29,8 triệu USD. Nhiều tháng đàm phán nhằm hàn gắn mối quan hệ giữa New Zealand với quốc gia láng giềng ở Thái Bình Dương đã thất bại.
Bức thư tiết lộ rằng đã có sự đứt gãy đáng kể trong giao tiếp giữa hai quốc gia. Ông Peters đã viết về “mức độ nghiêm trọng của việc Quần đảo Cook vi phạm lòng tin” và điều dường như là một bất đồng dai dẳng về ý nghĩa đằng sau khái niệm “liên kết tự do với New Zealand”.
Trong thư, Ngoại trưởng cho biết điều này đã gây ra “những lo ngại sâu sắc hơn cho chúng tôi về cách tiếp cận của Quần đảo Cook đối với các thực tế hiến pháp, vốn đặt ra những giới hạn rõ ràng đối với quyền tự do hành động của quý vị trong các vấn đề đối ngoại, quốc phòng và an ninh mà không tham chiếu đến lợi ích của New Zealand hoặc của Khối Thịnh vượng chung”.
New Zealand sẽ tiếp tục cung cấp các khoản tài trợ khác trị giá khoảng 30 triệu USD cho các dự án cụ thể mà Quần đảo Cook có thể hưởng lợi. Tuy nhiên, các khoản tài trợ được gửi trực tiếp cho chính phủ đã bị tạm dừng.
Khoản viện trợ bị đình chỉ, được gọi là Hỗ trợ Khu vực Nòng cốt (Core Sector Support), là một khoản tiền mặt được cấp cho chính phủ Quần đảo Cook để tăng cường ngân sách. Trước đây, khoản viện trợ này đã được sử dụng cho các lĩnh vực như giáo dục, du lịch và y tế.
CÁC THỎA THUẬN VỚI TRUNG QUỐC: NGUYÊN NHÂN CHÍNH GÂY TRANH CÃI
Các thỏa thuận giữa Quần đảo Cook và Trung Quốc tiếp tục là một điểm mấu chốt gây tranh cãi lớn đối với New Zealand. Hôm qua, tàu nghiên cứu Trung Quốc Đại Dương Hạo (Da Yang Hao) đã đến Rarotonga để thực hiện các cuộc khảo sát đáy biển, hợp tác với Cơ quan Khoáng sản Đáy biển Quần đảo Cook. Trước đây, đã có những cảnh báo quốc tế về việc tàu này có thể được sử dụng cho cả mục đích dân sự và quân sự, vì nó không chỉ có thể lập bản đồ đáy biển mà còn theo dõi tên lửa và phát hiện hoạt động tàu ngầm. Năm 2021, Palau đã yêu cầu sự hỗ trợ từ Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Hoa Kỳ sau khi cáo buộc tàu Đại Dương Hạo khảo sát bất hợp pháp trong Vùng đặc quyền kinh tế của quốc đảo này.
Trong một buổi lễ VIP riêng tư vào sáng Chủ nhật, Thủ tướng Quần đảo Cook đã chính thức chào đón thủy thủ đoàn từ tàu Trung Quốc cùng với Thứ trưởng Tài nguyên thiên nhiên của Trung Quốc. Con tàu đã mở cửa cho công chúng tham quan vào cuối ngày.
Theo Cơ quan Khoáng sản Đáy biển Quần đảo Cook, con tàu sẽ thực hiện một chương trình khoa học kéo dài ba ngày tại vùng biển phía đông bắc Rarotonga. Tất cả dữ liệu thu thập được sẽ vẫn thuộc quyền quản lý của Quần đảo Cook.
“Chuyến đi này là về việc học hỏi thông qua thực hành,” Edward Herman, giám đốc quan hệ đối tác và hợp tác của cơ quan này cho biết. “Đội ngũ của chúng tôi đang tích cực tham gia vào tất cả các hoạt động để xây dựng kiến thức và năng lực nghiên cứu biển của chúng tôi.”
Tuy nhiên, có một số phản đối đối với các hoạt động của con tàu. Nhà môi trường học Louisa Castledine từ tập thể bảo tồn Ocean Ancestors cho rằng tất cả chỉ là hình thức và tạo ra “một con đường để khai thác và đào bới biển sâu của chúng ta”.
Hai tuần trước đó, tàu Nautilus của Mỹ cũng đã vấp phải sự phản đối sau khi đến Rarotonga để lập bản đồ đáy biển. “Nếu chúng ta không thể minh bạch và cởi mở với các đối tác truyền thống của mình như Aotearoa (tên gọi của New Zealand trong tiếng Maori), thì chúng ta nên lo ngại về cách chúng ta đang hợp tác với chính phủ Mỹ và chính phủ Trung Quốc,” Castledine nói.
Theo 1news.co.nz