Graeme Rabbits, 36 tuổi, đã thiệt mạng khi một chiếc xe tự lăn bánh. Hệ thống phanh tay liên quan được đánh giá là “nguy hiểm cố hữu”, nhưng lại đang được sử dụng trên hàng chục ngàn phương tiện.
- Điều tra viên nhận định hệ thống phanh được sử dụng trên hàng chục ngàn phương tiện vốn đã không an toàn.
- Cha của nạn nhân tử vong trong tai nạn lao động đã nhiều năm đấu tranh để các cơ quan chức năng vào cuộc.
- Cơ quan Giao thông Vận tải New Zealand (NZTA) bị cáo buộc phải chịu trách nhiệm về cái chết.
- NZTA chỉ ra việc nâng cao nhận thức về rủi ro; cho biết sẽ có thêm các biện pháp trong tương lai.
Hàng chục ngàn xe tải đang đe dọa tính mạng con người vì hệ thống phanh không an toàn. Đây là kết luận của một điều tra viên được công bố vào thứ Năm, trong báo cáo gay gắt về cái chết của một công nhân xây dựng ở Auckland gần 8 năm trước. Trong phần lớn thời gian đó, cha của nạn nhân đã không ngừng vận động để buộc các quan chức, đôi khi còn miễn cưỡng, phải hành động.
Thứ Ba, ngày 9 tháng 1 năm 2018 – ngày thứ hai sau kỳ nghỉ lễ, khi hầu hết mọi người trở lại làm việc.
Graeme Rabbits, một thợ giàn cẩu, đã có mặt sớm tại công trường xây dựng một khu dân cư dành cho người cao tuổi ở Lynfield.
Anh làm việc cho công ty cẩu chuyên dụng của cha mình, ông Selwyn, dù vào thời điểm đó ông Selwyn đang ở một công trường khác tại trung tâm thành phố.
Ngay sau 7 giờ sáng, một xe trộn bê tông lùi quá xa xuống dốc và va vào máy bơm bê tông. Do xe đầy tải, chiếc xe trộn không thể tiến lên dốc.
Graeme đã đỗ một chiếc xe nâng đa năng (telehandler) – loại xe có thể hoạt động như cần cẩu hoặc xe nâng hàng – ở phía trên dốc so với xe trộn.
Anh và một công nhân khác đang gắn dây kéo thì, sau khi dừng khoảng 1 phút 20 giây, phanh của chiếc xe nâng đa năng bị hỏng. Hai công nhân khác đang đứng gần đó.
Trong tích tắc, chiếc xe nâng đa năng lăn về phía những người công nhân.
Trong một đoạn video về vụ việc mà RNZ đã xem, chiếc xe nâng đa năng bất ngờ lăn tới. Hai người đàn ông đang đứng bị va vào lưng hoặc vai và kịp thời nhảy ra, tương tự là người công nhân đang cúi người bên cạnh Graeme.
Rõ ràng Graeme đang tập trung cao độ vào việc gắn dây kéo, lưng anh quay về phía chiếc xe nâng đa năng. Cha anh cho biết anh không có cơ hội nào để thoát thân.
Graeme bị chiếc xe nâng đa năng đâm trúng, kẹt giữa nó và chiếc xe tải. Anh bị thương nặng và tử vong ngay tại hiện trường.
Ông Selwyn Rabbits kể rằng ông nhận được cuộc gọi từ người điều hành của mình tại công trường nơi con trai ông đang làm việc.
Ông kể: “Anh ấy chỉ đơn giản nói, ‘Có người gặp nạn’. Tôi hiểu rằng Graeme đã bị thương. Tôi nói, ‘Hãy tiếp tục thông báo cho tôi’, và tôi sẽ đến công trường ngay khi có thể.”
“Tôi không hề biết mức độ nghiêm trọng của sự việc. Người điều hành của tôi rõ ràng rất đau khổ, nhưng không nói nhiều.”
Khi đang lái xe qua Đường hầm Waterview, ông nhận thêm một cuộc gọi nữa, với những lời mà không người cha nào muốn nghe về con trai mình: “Chúng tôi đã mất cháu rồi.”
Ông Selwyn Rabbits chết lặng, suy nghĩ về những gì mình sẽ làm và cách ông có thể chấp nhận sự việc đã xảy ra. Ông không hề hay biết về cuộc chiến phía trước, một cuộc chiến đã tiêu tốn hàng ngàn giờ đồng hồ và khiến ông phải đối mặt với những bức tường quan liêu đầy khó chịu.
Nhưng trước tất cả những điều đó, đã đến lúc tưởng nhớ Graeme, người đã được tiễn đưa trong một tang lễ đầy cảm xúc.
Nhiều năm sau, khi được yêu cầu mô tả về con trai mình, rõ ràng điều đã thúc đẩy cuộc đấu tranh của ông là: “Graeme 36 tuổi – một người rất, rất nhiệt huyết. Rất đam mê môi trường.”
“Cháu đã đi du lịch rất nhiều nước ngoài. Cháu có một trái tim thực sự nhân hậu – rất tận tâm với mọi việc mình làm, và cũng rất ý thức về an toàn.”
“Mọi người đều yêu quý cháu. Tôi rất tự hào về cháu.”
Trong kết luận về cái chết của anh, Điều tra viên Erin Woolley đã khẳng định rõ ràng Graeme không phải là người có lỗi trong vụ việc.
WorkSafe ban đầu đã buộc tội công ty của ông Selwyn, nhưng sau đó vụ kiện đã bị hủy bỏ. Ryman Healthcare, chủ sở hữu khu dân cư, cũng bị buộc tội trước khi vụ kiện đó được rút lại.
‘Nguy hiểm cố hữu’
Graeme không thể biết mình đang gặp nguy hiểm khi qua đời, bởi anh không hề hay biết về các vấn đề với hệ thống phanh của chiếc xe nâng đa năng.
Phanh tay trục Cardan, hay CSB, là một dạng hệ thống phanh phổ biến và rẻ tiền, hiện diện trên khoảng 70.000 phương tiện ở New Zealand. Chúng khác với các loại phanh khác ở chỗ chỉ có một cơ cấu phanh tại hộp số thay vì tại các bánh xe.
Đã có sáu trường hợp tử vong được ghi nhận liên quan đến các phương tiện mà hệ thống phanh này bị hỏng kể từ năm 2010.
Graeme không biết rằng chúng có thể hỏng khi đỗ trên dốc. Anh không biết chúng có thể hỏng nếu không được bảo dưỡng định kỳ hoặc điều chỉnh đúng cách. Anh cũng không biết chúng có thể hỏng nếu không đủ lực để kích hoạt.
Chúng cũng đã từng bị hỏng khi trọng tải bị dịch chuyển.
Đã có một sự cố đáng sợ vào năm 2016 khi phanh của một chiếc xe buýt trường học ở Auckland bị hỏng, lúc đó có 14 học sinh trên xe.
Người lái xe đang ở bên ngoài xe buýt khi các em học sinh đang lên xe, và chiếc xe đã lăn xuống đường dốc, băng qua đường rồi dừng lại trong một bụi tre. Không ai bị thương, nhưng hiệu trưởng trường vào thời điểm đó cho biết đã có dịch vụ tư vấn tâm lý cho học sinh và nhân viên ngay trong ngày, cũng như trong những tuần và tháng sau vụ việc.
Tuy nhiên, các quan chức đã nhận thức được những rủi ro, bà Woolley cho biết trong báo cáo của mình.
Cơ quan Giao thông Vận tải New Zealand (NZTA) đã ban hành cảnh báo an toàn vào năm 2013 về loại phanh này, nêu rõ chúng nhanh chóng trở nên kém hiệu quả nếu không được bảo trì và điều chỉnh đúng cách.
Điều tra viên cho biết chúng có thể hỏng ngay cả khi người lái xe đã làm mọi thứ đúng cách – điều này khiến bà mô tả chúng là “nguy hiểm cố hữu”, một thuật ngữ mà NZTA đã phản đối.
Ông Selwyn nói rằng với tất cả những điều đó, ông không thể hiểu tại sao các cơ quan chức năng như NZTA lại không hành động khẩn cấp hơn, mặc dù ông thừa nhận vấn đề này phức tạp do số lượng lớn phương tiện sử dụng loại phanh này.
Ông nói: “Bạn không thể cấm chúng hoàn toàn vì điều đó sẽ cực kỳ bất công với những chủ sở hữu đã mua chúng với thiện chí.”
“Nhưng chúng ta phải đảm bảo rằng họ và các tài xế của họ hoàn toàn nhận thức được những hạn chế.”
“Trong thời gian chờ đợi, chúng ta cần ngừng nhập khẩu chúng vào đất nước. Chúng ta đang nhập khẩu hàng ngàn chiếc mỗi năm, và NZTA không làm gì cả.”
“Vì vậy, chúng ta có thể ngăn chặn chúng nhập khẩu và nên yêu cầu nhà sản xuất tham gia vào giải pháp. Điều đó thật dễ dàng.”
way to help others. – Photo: Supplied
‘Máu trên tay họ’
Ngoài cảnh báo an toàn năm 2013, WorkSafe đã đưa ra lời khuyên kỹ thuật vào năm 2018. Cơ quan này khuyến nghị nên sử dụng chèn bánh xe (khối chặn) khi các phương tiện có hệ thống CSB đỗ trên dốc.
Cơ quan này cũng một lần nữa cảnh báo về sự cần thiết của việc vệ sinh và bảo dưỡng phanh thường xuyên, hiệu quả; đề xuất đào tạo tài xế để họ hiểu rõ những hạn chế của phanh, và khuyến cáo mọi người không nên ở gần các phương tiện đỗ trên dốc.
NZTA đã ủy quyền nghiên cứu vào năm 2019 để xem xét hiệu quả của CSB, và năm sau đó đã tiến hành thêm các thử nghiệm đồng thời thành lập một nhóm công tác.
Các nhà tư vấn vào năm 2021 đã chỉ trích một số khía cạnh trong phản ứng của NZTA, và năm sau đó cơ quan này đã ban hành một cảnh báo an toàn khác.
Cảnh báo này cung cấp thêm thông tin về việc đỗ xe trên dốc, cũng như yêu cầu dán nhãn cảnh báo. Nó yêu cầu chủ sở hữu phương tiện phải đảm bảo tài xế nhận thức được những hạn chế và nguy hiểm của hệ thống phanh.
Ông Selwyn cho biết, bất chấp những điều này, các mối nguy hiểm vẫn chưa được hiểu rộng rãi. Ông nói rằng ông thường thấy công nhân sử dụng các phương tiện có loại phanh này mà không hề biết về rủi ro. Ông đã kể cho họ nghe, và đôi khi nhắc đến kinh nghiệm của chính mình, nhưng ông nói những nỗ lực như vậy chỉ như “muối bỏ bể”.
Ông đã thúc giục các quan chức NZTA hành động nhiều hơn, nhưng những lần tương tác với họ khiến ông thất vọng. Ông ước tính mình đã làm việc với gần 30 người, những người đã nói những điều đúng đắn, rồi sau đó chuyển sang công việc khác trước khi có bất kỳ hành động nào, và quá trình giới thiệu với những người mới lại bắt đầu.
“Họ đã lừa dối, gây hiểu lầm, và tôi nghĩ điều tóm gọn thái độ của họ là khi tôi hỏi một quản lý cấp cao của NZTA, điều gì sẽ xảy ra nếu có người khác thiệt mạng? Câu trả lời ngay lập tức của ông ta là ‘mọi người vẫn chết mỗi ngày’. Đó là một lời buộc tội đáng kinh ngạc đối với NZTA.”
Trong một tuyên bố, Phó Giám đốc vận tải đường bộ NZTA Mike Hargreaves đã gửi lời chia buồn tới tất cả những người bị ảnh hưởng bởi những cái chết bi thảm. Ông cho biết cơ quan này đã thực hiện “một loạt hành động” đối với hệ thống phanh từ năm 2020, “nhằm giảm thiểu rủi ro an toàn liên quan đến việc bảo trì và vận hành chúng”.
“Điều này bao gồm việc nâng cao nhận thức về việc sử dụng, kiểm tra và bảo dưỡng đúng cách phanh tay trục Cardan trong ngành, yêu cầu dán nhãn cảnh báo bắt buộc trong cabin của các phương tiện được trang bị CSB, cung cấp khóa đào tạo bảo dưỡng CSB miễn phí và giới thiệu quy trình kiểm tra phanh bằng máy lăn chặt chẽ hơn đối với CSB trong các đợt kiểm tra chứng nhận an toàn kỹ thuật từ tháng 12 năm 2022.”
“Một đánh giá gần đây của NZTA đã cho thấy những cải thiện đáng kể về việc tuân thủ của đội xe và nhận thức của ngành kể từ khi các biện pháp này được giới thiệu.”
Các phát hiện của đánh giá bao gồm sự gia tăng nhận thức của tài xế về hệ thống phanh, từ 34% vào năm 2020 lên 61% vào năm 2025, dựa trên khảo sát một mẫu tài xế.
Một chiến dịch kiểm tra ven đường cho thấy có 80% tuân thủ việc dán nhãn cảnh báo, và tỷ lệ đạt trong các bài kiểm tra phanh ven đường đã tăng đáng kể. Tỷ lệ này tăng từ 67% vào năm 2020 lên 95% vào năm 2025.
Việc kiểm tra phanh đã gặp vấn đề, vì một số phương tiện được đăng ký sử dụng trong nông nghiệp nên không phải trải qua các quy trình cấp chứng nhận an toàn kỹ thuật.
Ông Hargreaves cho biết: “Sau đánh giá, NZTA sẽ thực hiện các hành động tiếp theo, tập trung vào việc tiếp tục nâng cao hiểu biết về việc sử dụng, kiểm tra và bảo dưỡng CSBP đúng cách trong số các tài xế, chủ sở hữu, thanh tra phương tiện và thợ cơ khí.”
“Chúng tôi hiện đang xem xét cẩn thận các khuyến nghị của điều tra viên để cân nhắc xem có cần thêm biện pháp nào không.”
Tuy nhiên, bà Woolley đã nhìn NZTA bằng con mắt phê phán, đồng tình với một nhân chứng chuyên gia rằng cơ quan này thiếu thái độ “sẵn sàng hành động”.
Bà bác bỏ những nỗ lực của cơ quan này khi cho rằng bà không có thẩm quyền để kết luận loại phanh này là nguy hiểm cố hữu.
Điều tra viên cũng bác bỏ nỗ lực của cơ quan này khi so sánh loại phanh này với xe máy – rằng xe máy cũng có rủi ro. Bà Woolley cho biết những nguy hiểm của xe máy đã được biết đến và rõ ràng đối với người lái.
Bà đã đưa ra một loạt khuyến nghị, bao gồm các quy trình đăng ký tốt hơn và các chiến dịch tuyên truyền.
Ông Selwyn nói rằng ông biết ơn công việc của điều tra viên, trái ngược với điều ông coi là sự thờ ơ của các quan chức.
Ông nói: “Các chuyên gia đã nói với họ nhiều năm trước rằng những thứ này nên bị cấm. Nếu họ đã lưu ý và làm gì đó thì sẽ không có thêm hàng chục ngàn phương tiện như vậy trong nước.”
“Và tất cả những người đã chết kể từ năm 2010 – điều đó lẽ ra không bao giờ nên xảy ra.”
“NZTA phải chịu trách nhiệm về những cái chết này.”
Ông Hargreaves nói với Checkpoint rằng ông không thể bình luận về những tương tác và kinh nghiệm mà ông Selwyn Rabbits đã có trong quá trình làm việc với NZTA.
“Tôi không thể nói về những gì ông Selwyn đã trải qua, tôi chưa nói chuyện trực tiếp với ông Selwyn. Tôi rất sẵn lòng làm điều đó và chắc chắn sẽ đưa ra những câu trả lời trực tiếp nhất có thể cho ông ấy.”
Ông cho biết ông không chấp nhận kết luận của điều tra viên rằng phanh tay trục Cardan vốn đã nguy hiểm, với lập trường của NZTA vẫn là việc bảo dưỡng kém và vận hành không đúng theo hướng dẫn của nhà sản xuất mới là vấn đề.
Theo rnz.co.nz