Một học giả Māori hàng đầu cho rằng việc loại bỏ yêu cầu giảng dạy lịch sử Aotearoa New Zealand sẽ là một bước thụt lùi – và là sự vi phạm quyền được hiểu về đất nước mà trẻ em đang sinh sống.
Giáo sư Margaret Mutu (thuộc các bộ tộc Ngāti Kahu, Te Rarawa, Ngāti Whātua) chuyên ngành Nghiên cứu Māori tại Đại học Auckland, chia sẻ với RNZ rằng việc giảng dạy lịch sử địa phương mang lại cho tamariki (trẻ em) cảm giác thân thuộc mạnh mẽ hơn và giúp tất cả học sinh hiểu rõ hơn về nơi mình sinh sống.
“Mỗi ngôi trường trên đất nước này đều nằm trong hapū’s rohe (lãnh thổ của một bộ tộc nhỏ). Việc trẻ em lớn lên ở đó mà không hiểu hapū là ai, marae (nhà hội họp truyền thống) của họ ở đâu, hoặc ý nghĩa của các địa danh, đó là một khoảng trống lớn,” bà nói.
“Mọi trẻ em đều có quyền được biết mình đang đứng trên mảnh đất của ai.”
Những thay đổi được đề xuất là một phần trong làn sóng chỉ trích ngày càng tăng đối với cách tiếp cận của chính phủ về ngôn ngữ, văn hóa Māori và Hiệp ước Te Tiriti o Waitangi trong trường học. Vào thứ Ba, chính phủ đã công bố sẽ loại bỏ nghĩa vụ pháp lý của các trường học trong việc thực hiện Hiệp ước Te Tiriti o Waitangi, một động thái đã gây báo động cho các nhà giáo dục và lãnh đạo Māori.
Vào tháng 10, Bộ trưởng Giáo dục Erica Stanford đã công bố toàn bộ dự thảo chương trình giảng dạy mới cho các năm học từ 0-10, trước thời gian tham vấn kéo dài sáu tháng. Dự thảo này bao gồm kế hoạch tích hợp môn Lịch sử Aotearoa New Zealand vào lĩnh vực học tập khoa học xã hội rộng lớn hơn.
Chương trình Lịch sử Aotearoa New Zealand được giới thiệu vào năm 2023 sau nhiều năm vận động từ các nhà giáo dục và iwi (bộ tộc). Chương trình này quy định việc học về các hapū địa phương, quá trình thuộc địa hóa và Hiệp ước Te Tiriti o Waitangi là bắt buộc ở tất cả các trường học, đánh dấu một sự thay đổi lớn so với các phương pháp trước đây chủ yếu tập trung vào lịch sử châu Âu.
Một đánh giá của Văn phòng Đánh giá Giáo dục (ERO) cho thấy chương trình giảng dạy này được đón nhận nồng nhiệt, với học sinh Māori và Thái Bình Dương là những người tham gia tích cực nhất. Đánh giá cũng chỉ ra rằng nhiều giáo viên cảm thấy gắn kết hơn với cộng đồng của họ.
Tuy nhiên, những thay đổi được đề xuất đối với chương trình giảng dạy đã vấp phải sự chỉ trích rộng rãi từ các nhà giáo dục, hiệu trưởng và lãnh đạo giáo dục Māori, những người cho rằng chúng đang xóa bỏ những tiến bộ khó khăn đạt được trong việc giảng dạy lịch sử địa phương và các quan điểm của người Māori.
TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC HỌC LỊCH SỬ ĐỊA PHƯƠNG
Trọng tâm của chương trình Lịch sử Aotearoa New Zealand hiện hành là giảng dạy lịch sử địa phương. Chương trình yêu cầu ākonga (học sinh) tìm hiểu về rohe (vùng) nơi các em sinh sống và mana whenua (người có thẩm quyền truyền thống) của khu vực đó – một yêu cầu đã bị loại bỏ trong dự thảo chương trình mới.
Nhưng bà Mutu cho rằng việc học lịch sử địa phương rất quan trọng đối với tamariki và đội ngũ giáo viên, không chỉ để hiểu về đất nước mình đang sống mà còn để nắm bắt các vấn đề toàn cầu.
“Dù bạn là người Māori, Pākehā (người New Zealand gốc châu Âu), hay Hainamana (người Trung Quốc)… Điều quan trọng là họ có thể nhận diện bản thân mình trong nơi mình sống và liên hệ điều đó rộng hơn khi đi đến những nơi khác.”
“Loại kiến thức này rất quan trọng để giảng dạy các giá trị – về mối quan hệ giữa con người, cách xây dựng chúng và cách bạn liên hệ với mana whenua.”
Bà Mutu cho biết trong iwi Ngāti Kahu của bà, cách tiếp cận là bắt đầu bằng việc tìm hiểu về nơi chốn và con người của mình, sau đó mở rộng ra – cấp khu vực, quốc gia và quốc tế.
“Nếu bạn có nền tảng vững chắc về việc bạn là ai và bạn sống ở đâu, điều đó sẽ tạo ra sự khác biệt lớn trong cách bạn tiếp cận mọi thứ khác.”
“Hiểu rõ rohe của mình là điều cần thiết để hiểu thế giới rộng lớn hơn,” bà nói.
“Nếu bạn hiểu mana whenua, và thực tế về việc đất đai cùng lịch sử của bạn bị tước đoạt, bạn sẽ hiểu được những gì đang xảy ra ở Gaza hay Ukraine.”
“Những gì đang xảy ra ở đó cũng đã từng xảy ra ở đây.”
(Ngāti Kahu, Te Rarawa, Ngāti Whātua). – Photo: Supplied / University of Auckland
Bà Mutu cho biết nhu cầu về tài liệu địa phương đến trực tiếp từ các giáo viên, những người muốn có công cụ để đưa lịch sử cộng đồng của họ vào lớp học.
Năm 2017, bà đã xuất bản cuốn sách Ngāti Kahu: Portrait of a Sovereign Nation – một cuốn sách trình bày chi tiết lịch sử sâu sắc của Ngāti Kahu thông qua các truyền thống của mười sáu hapū thuộc rohe đó.
“Các giáo viên đã yêu cầu tài liệu để giảng dạy về rohe mà họ đang ở,” bà Mutu nói. “Nó có ở đó, trong sách. Nhưng họ không biết cách giảng dạy từ nó.”
Để lấp đầy khoảng trống đó, bà Mutu đã tạo ra một khóa học sau đại học kéo dài 10 tuần, hướng dẫn các nhà giáo dục cách sử dụng lịch sử của Ngāti Kahu trong lớp học. Phản ứng, bà nói, là “đáng kinh ngạc”.
“Khóa học đầu tiên được tài trợ cho 20 người – nhưng có tới 50 người đăng ký. Khóa thứ hai có 70 người, và khoảng 100 người theo dõi.”
Khóa học đã mang lại cho giáo viên sự tự tin để lồng ghép He Whakaputanga (Tuyên ngôn Độc lập Māori) và Hiệp ước Te Tiriti o Waitangi vào các bài học theo cách kết nối với ākonga của họ, bà nói.
“Hơn một nửa số học sinh ở nhiều trường của chúng tôi là người Ngāti Kahu, và giáo viên giờ đây đã hiểu cách để kết nối với những tamariki đó.”
“Các hiệu trưởng đã phản hồi rằng điều này đã tạo ra sự khác biệt lớn trong cách họ giảng dạy.”
Cách tiếp cận này có thể dễ dàng được nhân rộng khắp Aotearoa, bà Mutu nói, nếu Bộ Giáo dục hỗ trợ các hapū và iwi phát triển tài liệu địa phương và tổ chức các khóa học cho giáo viên.
“Kiểu giảng dạy này giúp họ kết nối với mọi trẻ em trong lớp học của mình.”
Thứ trưởng Bộ Giáo dục và lãnh đạo Đảng ACT, David Seymour, đã ca ngợi dự thảo chương trình giảng dạy là một cách để “khôi phục sự cân bằng” trong việc giảng dạy lịch sử ở trường học.
Ông mô tả chương trình Lịch sử Aotearoa New Zealand hiện hành là “mang tính chính trị cao” và cho rằng nó thúc đẩy một “câu chuyện đơn giản về nạn nhân và kẻ phản diện”.
“Những ‘ý tưởng lớn’ mang tính Mác-xít như ‘Lịch sử Māori là lịch sử nền tảng và liên tục của Aotearoa New Zealand’ và ‘Quá trình lịch sử Aotearoa New Zealand đã được định hình bởi việc sử dụng quyền lực’ đã BIẾN MẤT,” ông Seymour đăng tải trên mạng xã hội.
“Thay vào đó là một Chương trình Lịch sử mới và cân bằng. Phù hợp với cam kết của liên minh ACT nhằm ‘Khôi phục sự cân bằng cho chương trình Lịch sử Aotearoa New Zealand’.”
Tuy nhiên, bà Mutu tin rằng những bình luận của ông Seymour cho thấy sự hiểu lầm cơ bản về địa điểm, sự thuộc về và tikanga (phong tục, cách làm truyền thống của người Māori).
“Điều đó khiến tôi buồn, bởi vì nó có nghĩa là David không quen thuộc với nguồn gốc của chính mình hoặc không hiểu những nền tảng của hapū của ông ấy.”
“Những bình luận như vậy hoàn toàn không phù hợp. Một phân tích Mác-xít không thuộc về te ao Māori (thế giới quan Māori). Chúng tôi không hoạt động theo cách đó, chúng tôi hoạt động dựa trên tikanga.”
Bà Mutu nói rằng nếu mọi người thực sự hiểu lịch sử của Aotearoa, quan hệ chủng tộc sẽ rất khác.
“Nếu mọi người biết sự thật, chúng ta sẽ có một đất nước tử tế hơn nhiều. Nhưng họ không biết, và họ chấp nhận những câu chuyện phân biệt chủng tộc đổ lỗi cho người Māori.”
Bà Mutu hy vọng các thế hệ tương lai sẽ không bị tước đoạt kiến thức về nơi chốn và lịch sử của họ.
“Mỗi người ở đây đều có quyền được hiểu về đất nước mình đang sống. Kiến thức đó đến từ rohe của mỗi hapū, chứ không phải từ chính phủ.”
Bà nói rằng thật “rất buồn” khi hầu hết mọi người ở Aotearoa không hiểu “lịch sử thật sự” của nó.
“Đó là một sự vi phạm nhân quyền.”
“Xin hãy ngừng tước đoạt các thế hệ tương lai kiến thức về rohe mà họ đang sống, họ là ai, và tại sao đất nước này lại như vậy.”
“Hãy xây dựng một nơi tốt đẹp hơn cho mọi người bằng cách giúp chúng ta hiểu nhau.”
Theo rnz.co.nz