Nhiều nghệ sĩ hàng đầu New Zealand như Tiki Taane và The Bats đang rời bỏ Spotify. Vì sao họ lại gỡ nhạc của mình khỏi nền tảng này?
Tiki Taane, một trong những tên tuổi lớn nhất của Aotearoa (tên gọi Maori của New Zealand), đã thông báo trên mạng xã hội vào đầu tháng này rằng “đã đến lúc gỡ nhạc của tôi khỏi Spotify”. Anh ấy đã đăng tải ca khúc cuối cùng của mình trên nền tảng vào tối thứ Ba – bài hát mang tên “Bye Bye Spotify”.
Taane không phải là người duy nhất. Nhiều nghệ sĩ khác cũng đã rời Spotify, bao gồm ban nhạc kỳ cựu The Bats của Flying Nun Records và các nhạc sĩ khác đã cùng nhau đưa ra tuyên bố với tên gọi “Boycott Spotify NZ” (Tẩy chay Spotify New Zealand).
Tuyên bố nêu rõ: “Chúng tôi từ chối bị Spotify bóc lột thêm nữa. Spotify coi phần lớn các nghệ sĩ đang hoạt động như những lao động miễn phí, bán quyền truy cập vào sản phẩm âm nhạc của họ mà hầu như không có lợi nhuận nào quay trở lại với người sáng tạo. Thông thường, mỗi lượt nghe chỉ tạo ra khoảng 1/20 của 1 cent New Zealand.”
Tamatha Paul, nghị sĩ Đảng Xanh đại diện khu vực Wellington Central, người cũng đã ngừng sử dụng Spotify với tư cách khách hàng, bày tỏ sự lo ngại về cách công ty này đối xử với các nhà sáng tạo New Zealand. Bà nói: “Các nghệ sĩ New Zealand không nhận được phần chia công bằng từ tiền bản quyền kiếm được qua Spotify. Vì vậy, những người đăng ký Spotify ở New Zealand đơn thuần đang trợ cấp cho các nghệ sĩ quốc tế lớn.”
Hơn một chục ban nhạc Kiwi như Carb on Carb, Synthetic Children và Recitals đã ký vào tuyên bố “Boycott Spotify NZ”. Nhiều ban nhạc indie nổi tiếng ở nước ngoài như Deerhoof, Xiu Xiu và King Gizzard & The Lizard Wizard của Úc cũng đã từ bỏ nền tảng này.
RNZ đã gửi email cho Spotify nhiều lần để hỏi về những lo ngại của các nhạc sĩ New Zealand đối với nền tảng, nhưng không nhận được phản hồi.
Theo các báo cáo mới nhất, Spotify ghi nhận doanh thu hơn 8,2 tỷ đô la New Zealand, với 696 triệu người dùng hoạt động hàng tháng và 276 triệu người đăng ký.
Vì sao nghệ sĩ tức giận?
Sự bất mãn với các khía cạnh thống trị của Spotify trong lĩnh vực phát nhạc trực tuyến đã âm ỉ từ lâu, nhưng bùng phát mạnh mẽ trong những tháng gần đây. Hai vấn đề lớn nhất là mức thanh toán thấp cho nghệ sĩ và việc nền tảng này ngày càng sử dụng nhạc do AI tạo ra, chẳng hạn như ban nhạc không có thật Velvet Sundown.
Tuy nhiên, bước ngoặt lớn đối với nhiều người là tiết lộ vào đầu năm nay rằng Giám đốc điều hành Spotify, Daniel Ek, đã đầu tư 600 triệu Euro (1,2 tỷ đô la New Zealand) vào Helsing, một công ty công nghệ quốc phòng châu Âu. Helsing, nơi Ek cũng giữ chức chủ tịch, chuyên về phần mềm AI tích hợp vào máy bay chiến đấu và công ty này tuyên bố họ “có vị thế độc nhất với khả năng lãnh đạo AI để cung cấp các năng lực quan trọng này trong đổi mới quốc phòng đa lĩnh vực”.
Khoản đầu tư đó đã không được nhiều nhạc sĩ đón nhận.
“Tại sao nghệ thuật của chúng tôi lại phải là nguồn lưu lượng truy cập cho các khoản đầu tư quân sự?”, Tharushi Bowatte của ban nhạc Recitals (Wellington/Auckland) đặt câu hỏi. Paul Kean của The Bats đồng tình và cho biết đây là yếu tố then chốt trong quyết định rời Spotify của ban nhạc.
“Chúng tôi đã cân nhắc việc này một thời gian, nhưng tin tức Daniel Ek đầu tư khoảng 1,2 tỷ đô la New Zealand vào một công ty vũ khí quân sự đã khiến mọi thứ thay đổi,” Kean chia sẻ. Paul nói thêm: “Âm nhạc không có chỗ để tài trợ cho công nghệ quân sự đang trang bị vũ khí cho một cuộc diệt chủng thực sự. Khi một người như Daniel Ek có nền tảng và nguồn lực để thúc đẩy hòa bình, tạo ra một hệ sinh thái âm nhạc thuận lợi hơn cho các nghệ sĩ và người nghe như chúng tôi, bạn phải tự hỏi tại sao chúng ta lại phụ thuộc vào một người sử dụng tiền của chúng ta để giết người.”
Nghệ sĩ Kiwi kiếm được bao nhiêu tiền từ Spotify?
Vấn đề còn nằm ở tiền bạc – hay đúng hơn là sự thiếu thốn tiền bạc.
“Spotify trả cho chúng tôi gần như không đáng kể khi sử dụng các bản ghi âm của chúng tôi”, The Bats đăng trên trang Facebook của họ khi thông báo ngừng hợp tác với dịch vụ này.
Kean cho biết các dịch vụ phát trực tuyến đã không giữ lời hứa ban đầu của họ. “Những ngày đầu của streaming, chúng tôi hy vọng rằng lợi nhuận sẽ tương đương hoặc thậm chí tốt hơn doanh thu từ việc bán đĩa than và CD, đồng thời tăng lượng khán giả. Nhưng điều đó không kéo dài khi các dịch vụ streaming gần như đang đánh cắp âm nhạc của chúng tôi để kiếm lời.”
Josh Finegan, thành viên ban nhạc Recitals, cho biết họ đã nhận được “chưa đến 1000 đô la” cho âm nhạc của mình trên tất cả các nền tảng streaming, “trước khi chia cho hãng đĩa và bảy thành viên”.
Việc nắm bắt tổng thu nhập cũng khá mơ hồ, ít nhất là đối với các nghệ sĩ indie nhỏ. Các khoản thanh toán từ streaming đến từ nhiều nguồn khác nhau, ví dụ như tiền bản quyền cơ khí so với tiền bản quyền sáng tác.
Nhiều nguồn tin trực tuyến khẳng định Spotify trả từ 0,003 đến 0,005 đô la cho mỗi lượt nghe – nhưng con số này vẫn khá mơ hồ. Trên trang web của mình, Spotify cho biết tiền bản quyền ghi âm và tiền bản quyền xuất bản được trả cho nghệ sĩ nhưng họ không đưa ra con số cụ thể.
“Ngược lại với những gì bạn có thể đã nghe, Spotify không trả tiền bản quyền cho nghệ sĩ theo tỷ lệ mỗi lượt phát hay mỗi lượt nghe; các khoản thanh toán tiền bản quyền mà nghệ sĩ nhận được có thể thay đổi tùy theo cách nhạc của họ được phát trực tuyến hoặc các thỏa thuận họ có với hãng đĩa hoặc nhà phân phối.”
Các nghệ sĩ mà RNZ đã phỏng vấn cho biết công ty này tập trung nhiều hơn vào việc quảng bá các tên tuổi lớn thay vì phát triển những nghệ sĩ nhỏ hơn. Kean nói: “Spotify có lợi thế trong việc lan truyền âm nhạc đến nhiều người trên thế giới, và luôn có cơ hội cho một nghệ sĩ mới nổi trở nên viral. Đó là một canh bạc, và nếu may mắn, nó có thể giúp đạt được lượng người nghe khổng lồ, nơi thu nhập từ streaming sẽ tốt hơn.”
The Bats đã hoạt động cùng nhau từ năm 1982 và là một trong những câu chuyện thành công lớn nhất của Flying Nun. “Chúng tôi đã vượt qua mọi cơ hội ‘trở nên viral’. Đó là một cách tiếp cận theo xu hướng của giới trẻ mà chúng tôi không thuộc về. Và chúng tôi cũng không thuộc về một hãng đĩa lớn.”
Trang web MusicRadar đã công bố một phân tích chuyên sâu về thu nhập của nghệ sĩ trên các dịch vụ streaming do nhạc sĩ Benn Jordan thực hiện vào đầu năm nay. Anh ấy phát hiện ra rằng Apple Music, TIDAL, Deezer và Amazon Music đều trả tiền tốt hơn Spotify.
Paul khẳng định: “Cuối cùng, Spotify chưa bao giờ phục vụ các nhạc sĩ; thực tế, họ thường xuyên bị xếp hạng tệ nhất về phí streaming cho nghệ sĩ, và nhiều người coi họ là tồi tệ nhất, chấm hết.”
Nghệ sĩ sẽ đi đâu thay vì Spotify?
Có rất nhiều đối thủ của Spotify như Apple Music, TIDAL và YouTube, và nền tảng phân phối âm nhạc trực tuyến Bandcamp đặc biệt phổ biến.
Kean nói: “Bandcamp xuất hiện và giúp chúng tôi dễ dàng hơn rất nhiều trong việc tự lưu trữ trang nhạc của mình, nơi lợi nhuận từ doanh số bán hàng cao hơn nhiều. Chúng tôi có cảm giác rằng những người tương tác với âm nhạc của chúng tôi thông qua Bandcamp kết nối với ban nhạc nhiều hơn – nó giống như một trang web nơi người hâm mộ đang đầu tư vào âm nhạc họ yêu thích.”
Bowatte của Recitals cho biết Spotify không phù hợp với mục tiêu của mọi nhạc sĩ. “Một lượng khán giả địa phương muốn mua hàng hóa và đến các buổi biểu diễn trực tiếp trả cho chúng tôi nhiều hơn rất nhiều so với những gì Spotify từng làm!”
Bowatte nói: “Vấn đề với Spotify là mô hình ‘một kích cỡ cho tất cả’ của nó đã buộc các nhạc sĩ độc lập phải tham gia vào một cuộc đua chuột mà chúng tôi chưa bao giờ muốn tham gia. Tất cả những gì chúng tôi muốn là kiếm đủ tiền để lưu diễn tại các địa điểm DIY mang tính biểu tượng trên khắp đất nước, chi trả cho các bản phát hành vật lý như đĩa than, và hòa vốn khi chúng tôi đầu tư vào thiết bị âm nhạc, thuê phòng thu và phí ghi âm. Việc có mặt trên Spotify không giúp được điều đó. Mô hình của Spotify mong đợi mọi nhạc sĩ đều muốn trở thành một siêu sao toàn cầu. Điều mà hầu hết chúng tôi thực sự muốn là sự bền vững và tiếp cận địa phương.”
Taane đã chia sẻ quá trình rời Spotify của mình trên mạng xã hội. Anh viết: “Theo thời gian, chúng tôi tại Tikidub đã dần dần xây dựng những nền tảng vững chắc để khi tôi cuối cùng rời đi, tôi có đủ các nguồn thu nhập để lấp đầy khoảng trống mà Spotify để lại.”
Anh cho biết đã tổng hợp số lượng bài hát có tác phẩm của mình mà anh có quyền kiểm soát để dễ dàng gỡ bỏ. Đối với các bài hát khác, anh phải nói chuyện với những người hợp tác về điều họ muốn làm. “Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện về việc gỡ bài hát – bạn cảm thấy thế nào, bạn có muốn gỡ xuống không, bạn có muốn giữ lại không, bạn cảm thấy thế nào? Và một số nghệ sĩ nói, ‘Không, tôi rất muốn giữ nó lại, nếu bạn đồng ý’ và tôi nói hoàn toàn, 100%, yêu bạn, không vấn đề gì.”
Các nhạc sĩ đã từng rời Spotify trước đây, mặc dù hiệu quả của các cuộc tẩy chay đó còn gây tranh cãi. Một trong những ngôi sao lớn nhất thế giới, Taylor Swift, đã rời Spotify vào năm 2014 trong ba năm để phản đối mức tiền bản quyền thấp cho nghệ sĩ. Trong khi đó, Neil Young nổi tiếng đã rời Spotify vào năm 2022 để phản đối những gì ông gọi là quan điểm gây hại về vắc-xin và Covid-19 của podcaster Joe Rogan, nhưng cuối cùng ông đã quay lại nền tảng này vào năm 2024.
Kean của The Bats cho biết họ không nhận được phản hồi tiêu cực nào về việc rời đi. “Chúng tôi đã nhận được rất nhiều phản hồi ủng hộ từ mọi người thông qua các mạng xã hội của mình.”
Finegan nói: “Sự bền vững mà không cần streaming đòi hỏi một lượng người hâm mộ mạnh mẽ và gắn bó.” Paul nói thêm: “Các nghệ sĩ New Zealand đã tìm thấy khán giả rất lâu trước khi có Spotify, và họ sẽ tiếp tục tìm thấy khán giả rất lâu sau khi Spotify biến mất, khi mọi người từ chối ủng hộ các hoạt động gây hại của nó.”
Liệu các công ty mạng xã hội hay streaming lớn có thể giữ đạo đức ngày nay?
Finegan của Recitals chia sẻ: “Cá nhân tôi hơi bi quan về mô hình ‘ăn thỏa thích’ của các dịch vụ phát nhạc trực tuyến, như Spotify và Apple Music. Một cuộc thảo luận đang nổi lên xoay quanh câu hỏi về vai trò mà streaming có thể, hoặc không thể, đóng góp khi chúng ta hướng tới một bối cảnh tương lai sôi động và bền vững.”
Bowatte cho rằng cần có nhiều biện pháp bảo vệ hơn cho các nghệ sĩ trước những vấn đề sắp tới về AI và các công ty công nghệ có trụ sở ở nước ngoài. “Ngành công nghiệp âm nhạc New Zealand cần một hệ thống quản lý mạnh mẽ để bảo vệ quyền, dữ liệu và tài sản trí tuệ của chúng tôi.”
Khi đăng bài trên Instagram về việc rời Spotify, Paul lưu ý rằng một số nền tảng khác cũng “tệ không kém”. Paul nói: “Thật đáng thất vọng khi những người tiên phong của Thung lũng Silicon, những người từng được coi là kẻ phá vỡ, giả vờ làm mọi thứ khác biệt nhưng cuối cùng lại sao chép y hệt các chiến thuật độc quyền, bóc lột. Họ có thể chọn triển khai thuật toán và công nghệ khác đi – nhưng họ đã không làm vậy. Trách nhiệm của chúng ta, với tư cách là người hâm mộ và những người có lương tri cơ bản, là đặt tiền của mình vào nơi khác và yêu cầu những điều tốt đẹp hơn.”
Theo 1news.co.nz