Từ lâu, Hoa Kỳ đã được coi là đỉnh cao của nền kinh tế thị trường tự do. Tuy nhiên, nhiều yếu tố, bao gồm sự can thiệp chính trị vào các thể chế, đang khiến quốc gia này chao đảo.
Khái niệm về ‘sự đặc biệt của Mỹ’ (American exceptionalism) đã tồn tại từ thời những người hành hương (Pilgrims), khi đất nước này được mô tả như một ‘Thành phố trên đồi’ – một hình mẫu cho phần còn lại của thế giới.
Danh tiếng đó được củng cố vững chắc trong kỷ nguyên sau Thế chiến II và Chiến tranh Lạnh, dựa trên sự vượt trội của Mỹ, đặc biệt là về quân sự, công nghệ và tầm ảnh hưởng chính trị toàn cầu.
Tuy nhiên, những diễn biến gần đây tại Hoa Kỳ đã khiến các nhà đầu tư phải xem xét những nơi khác để rót vốn, khi đồng đô la Mỹ dần mất đi vẻ hào nhoáng.
Mark Brighouse, chiến lược gia đầu tư trưởng tại Fisher Funds, là một trong những người đặt câu hỏi liệu ‘sự đặc biệt của Mỹ’ đã đạt đến đỉnh điểm hay chưa.
Ông chia sẻ: “‘Sự đặc biệt của Mỹ’ là một thuật ngữ đã được sử dụng khá lâu để mô tả những khía cạnh độc đáo của Hoa Kỳ, nhưng độc đáo theo một cách thuận lợi.”
“Đó là những điều tốt đẹp về Hoa Kỳ – những thứ mà quốc gia này sở hữu mà không ai khác có được.”
“Người ta thường cho rằng đó là việc Mỹ là cường quốc quân sự mạnh nhất hành tinh; là một nơi dễ dàng để kinh doanh; sở hữu công nghệ tiên tiến; thị trường vốn sâu rộng; và đã đạt được tăng trưởng kinh tế cùng lợi nhuận đầu tư đáng kinh ngạc trong nhiều năm qua.”
Một nền dân chủ vững mạnh cũng là một yếu tố, cùng với khái niệm tự do, luật lao động linh hoạt và các thể chế độc lập mạnh mẽ như Cục Dự trữ Liên bang (Fed), Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA), và các trường đại học.
Đồng đô la Mỹ là tiền tệ dự trữ thực tế của thế giới, và có lẽ bạn không nhận ra mình đã đầu tư vào nó nhiều đến mức nào.
“Một hộ gia đình New Zealand trung bình có thể có khoảng 65.000 đô la trong quỹ KiwiSaver của một cặp vợ chồng. Trong số đó, khoảng 28.000 đô la sẽ được đầu tư vào cổ phiếu và trái phiếu Mỹ. Và con số này có lẽ tương tự khi tính đến Quỹ Hưu trí New Zealand, ACC và các cơ quan tài chính chính phủ khác.”
Vậy điều gì đã xảy ra gần đây khiến niềm tin vào nước Mỹ bị lung lay?
Danh sách này khá dài.
Tổng thống Trump bị coi là đang từ bỏ vai trò lãnh đạo thế giới tự do của Mỹ, khi ông khuyến khích châu Âu tự giải quyết các vấn đề của mình. Việc thực thi chính sách đối ngoại của Mỹ trở nên tùy tiện. Việc áp đặt và gỡ bỏ thuế quan một cách ngẫu nhiên gây bất ổn và lạm phát. Nợ liên bang đã lên tới 37,4 nghìn tỷ đô la (tương đương 63 nghìn tỷ đô la New Zealand) và đang tăng nhanh chóng. Cơ sở hạ tầng của đất nước đang xuống cấp và bất bình đẳng kinh tế ngày càng gia tăng. Các thể chế đáng tin cậy bị xói mòn bởi sự can thiệp chính trị. Đây là quốc gia duy nhất trong thế giới phát triển có tuổi thọ trung bình giảm. Và các ‘bệnh của sự tuyệt vọng’ – bạo lực, tự tử, lạm dụng ma túy và rượu – đang ở mức cao.
Ông Brighouse nhận định: “Đối với một quốc gia có luật pháp vững mạnh và chi tiêu nhiều cho y tế, người Mỹ lại có nguy cơ chết vì những nguyên nhân mà lẽ ra họ không nên gặp phải.”
“Vì vậy, chắc chắn có những khía cạnh xã hội không còn ủng hộ khái niệm ‘sự đặc biệt của Mỹ’ nữa.”
“Tuy nhiên, chúng ta phải đối chiếu điều đó với một môi trường kinh doanh vẫn là nơi hấp dẫn để những người như chúng tôi tìm kiếm cơ hội đầu tư.”
Brighouse thừa nhận rằng khi ông đi công tác ở Mỹ, có những sự tương phản đáng kinh ngạc. Ông sẽ ngồi trong một văn phòng cao vút trên Công viên Trung tâm New York, lắng nghe về những cơ hội đầu tư đáng kinh ngạc, những doanh nghiệp đang thực hiện những điều mới mẻ thú vị và có nguồn vốn khổng lồ để hỗ trợ.
“Nhưng rồi bạn rời cuộc họp và bắt tàu điện ngầm. Bạn nhận ra rằng cuộc khủng hoảng người vô gia cư đã bị đổ lên vai các cơ quan giao thông công cộng. Và sau đó bạn đến sân bay, lại bị trì hoãn hai giờ vì các hệ thống mà kiểm soát viên không lưu sử dụng đã lỗi thời từ những năm 1990.”
“Và khi lên máy bay, bạn lại nhớ rằng 40% người trưởng thành ở Mỹ bị béo phì. Tuổi thọ trung bình ở Mỹ đang đi sai hướng.”
“Tuy nhiên, bạn phải cẩn thận để không gộp chung những vấn đề xã hội và chính trị đó với triển vọng kinh doanh rồi kết luận rằng bạn không muốn đầu tư vào đó.”
“Tôi nghĩ bạn cần nhớ rằng khi đầu tư, bạn không phải đang bỏ phiếu. Bạn đang cân nhắc mọi thứ, và mọi chuyện không hề rõ ràng như vậy.”
Brighouse khuyên rằng nếu bạn lo lắng, hãy xem báo cáo hàng quý của KiwiSaver để biết những công ty Mỹ nào nằm trong top 10 danh mục đầu tư, và nếu điều đó khiến bạn bận tâm, hãy gọi cho nhà cung cấp KiwiSaver của bạn để được giải thích về lý do đằng sau.
“Và nếu bạn hài lòng với lời giải thích họ đưa ra… hãy ngừng lo lắng.”
Theo rnz.co.nz